A Sea of Troubles: Asia Today Compared to Europe Before World War I Châu Á hiện nay tương tự như châu Âu trước Thế chiến I

A demonstrator is seen behind a flag of the People's Republic of China during a protest over disputed islands in the East China Sea at the Japanese embassy in Budapest on Sept. 24, 2012	Người biểu tình được nhìn thấy đằng sau một lá cờ của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa trong một cuộc biểu tình vềcác đảo tranh chấp ở Biển Hoa Đông trước Đại sứ quán Nhật Bản tại Budapest vào ngày 24 tháng Chín, 2012
A Sea of Troubles: Asia Today Compared to Europe Before World War I	Châu Á hiện nay tương tự như châu Âu trước Thế chiến I
By Ishaan Tharoor Feb. 01, 2013	Ishaan Tharoor 01/2/2013
Despite no one wanting to see conflict in Asia, the ranks of doomsayers and worrywarts seem to grow by the day. The specter haunting the continent is that of China 's geo-political rise. Governments near and far are watching warily as the budding nondemocratic superpower asserts itself on the international stage, tacitly challenging a Pax Americana that has existed since 1945. Some countries are already locked in combustible disputes with Beijing: the region's waters have been roiled in recent years by standoffs over barren islands to China's south and east; Chinese relations with Vietnam , Japan and the Philippines all soured as a result.	Mặc dù chẳng ai muốn thấy xung đột ở châu Á, nhưng số người bi quan và hốt hoảng đang gia tăng từng ngày. Sự ngóc đầu dậy về mặt địa chính trị của Trung Quốc là bóng ma đang săn đuổi lục địa này. Chính phủ các nước xa gần đang cảnh giác quan sát siêu cường phi dân chủ đang lên tìm cách bảo vệ địa vị của mình trên trường quốc tế và ngầm thách thức học thuyết Hòa bình kiểu Mỹ (Pax Americana) có từ năm 1945. Một số nước đã vướng vào những cuộc tranh cãi cực kỳ căng thẳng với Bắc Kinh: trong mấy năm vừa qua, những cuộc tranh cãi không ngưng nghỉ về những hòn đảo hoang ở phía nam và đông Trung Quốc đã làm xấu đi mối quan hệ của Trung Quốc với Việt Nam, Nhật Bản và Philippines.
The climate of tensions is thick enough to have drawn comparisons to a perilous moment a century ago. In separate opinion pieces this week, two former Asian foreign ministers likened Asia now to pre–World War I Europe, then strung together by a tangle of imperial enmities and alliances. The South China Sea — a pivotal, strategic body of water that China considers its “internal lake,” much to the ire of its neighbors — is, like the Balkans a hundred years ago, the supposed tinderbox that could spark a larger regional conflagration, if not a full-fledged war. Here's Kevin Rudd , former Australian Prime Minister and Foreign Minister:	Bầu không khí căng thẳng đến mức làm người ta nhớ đến giai đoạn hiểm nghèo cách đây đúng một trăm năm trước. Trong tuần này, hai ông cựu Bộ trưởng Ngoại giao của hai nước châu Á (ý nói Australia và Hàn Quốc, xem bên dưới – ND) trong những bình luận riêng biệt, cùng so sánh châu Á với châu Âu lúc đó cũng bị vướng vào những vụ xung đột và liên minh trước Thế chiến I. Biển Đông – vùng biển chiến lược quan trọng nhất mà Trung Quốc coi là “nội thủy” của mình, làm cho các lân bang nổi giận – giống như khu vực Balkans cách đây 100 năm: nó giống như một thùng thuốc súng có thể tạo ra một đám cháy lớn trên một khu vực, nếu không phải là một cuộc chiến tranh thực sự. Cựu Thủ tướng và cựu Ngoại trưởng Australia, ông Kevin Rudd nói:
Like the Balkans a century ago, riven by overlapping alliances, loyalties and hatreds, the strategic environment in East Asia is complex. At least six states or political entities are engaged in territorial disputes with China, three of which are close strategic partners of the United States.	Giống như khu vực Balkans một trăm năm về trước, bị chia rẽ bởi những liên minh chồng lấn lên nhau, bị chia rẽ bởi lòng trung thành và thù hận, tình hình chiến lược của Đông Nam Á hiện nay rất phức tạp. Ít nhất có sáu nước hay thực thể chính trị hiện đang tranh chấp về lãnh thổ với Trung Quốc, ba trong số đó là những đồng minh chiến lược gần gũi với Mỹ.
The perceived decline of Washington's Pacific supremacy, at least set against China's growing power, forms the backdrop to all the festering territorial disputes. The rules of the game are changing in the region and the uncertainty that creates raises the risk of confrontation. Yoon Young-kwan, a former South Korean Foreign Minister, points to another early 20th century parallel :	Quyền lực của Washington ở khu vực Thái Bình Dương được cho là đang đi xuống, trong khi sức mạnh của Trung Quốc lại đang gia tăng, tạo ra bối cảnh cho những vụ tranh cãi về lãnh thổ hiện nay. Luật chơi trong khu vực đang có biến đổi và sự không chắc chắn làm gia tăng nguy cơ đối đầu. Ông Yoon Young-kwan, cựu Ngoại trưởng Hàn Quốc, vừa chỉ ra một sự tương đồng nữa giữa châu Á ngày nay với châu Âu thời đầu thế kỉ XX:
Back then, Great Britain's relative power was in decline, while Germany's had been rising since unification in 1871. Similarly, at least in terms of economic capability, the United States and Japan seem to have begun a process of decline relative to China. Major power shifts define eras in which key political leaders are likely to make serious foreign policy mistakes. Poor management of international relations at such critical junctures has often led to major wars.	Lúc đó sức mạnh tương đối của Anh cũng đang xuống dốc; trong khi từ ngày thống nhất, sức mạnh của Đức lại đang đi lên. Tương tự như thế, ít nhất là sức mạnh kinh tế của Mỹ và Nhật Bản dường như cũng bắt đầu đi xuống, đấy là nói nếu so với Trung Quốc. Những vụ thăng trầm quyền lực lớn thường tạo ra những thời đại, trong đó các nhà lãnh đạo chính trị chủ chốt có thể có những sai lầm nghiêm trọng trong chính sách đối ngoại. Việc thiếu kiểm soát quan hệ quốc tế trong những giai đoạn khủng hoảng như vậy thường dẫn tới những cuộc chiến tranh lớn.
I don't know of a Vietnamese fishing trawler named the Archduke Franz Ferdinand, nor of a barren shoal called Sarajevo. Diplomacy is creaking along: Tokyo last week sent an envoy to hand-deliver a letter from Japanese Prime Minister Shinzo Abe to Chinese leader Xi Jinping; Xi agreed to consider a summit on territorial disputes. While talk of war is indeed alarmist, there are obvious reasons for concern. The main one is the hardening nationalism throughout the region. From Japan to India — and almost everywhere in between — bellicose rhetoric has been dialed up. China's new leader Xi has promised no compromise on his country's already absolutist claim to territories contested by others; some hawkish Chinese military officers can now speak of being able to “strike first” and wage “short, sharp wars.”	Tôi không biết gì về con tàu đánh cá của Việt Nam có tên là Đại công tước Archduke Franz Ferdinand, cũng như không biết gì về bãi ngầm mang tên Sarajevo. Hiện nay ngành ngoại giao đang làm việc: tuần vừa rồi Tokyo đã gửi đến Bắc Kinh vị đại diện để trao tận tay bức thư của ông Shinzo Abe – Thủ tướng Nhật Bản – cho nhà lãnh đạo Trung Quốc là ông Tập Cận Bình. Ông Tập Cận Bình đã đồng ý xem xét khả năng tổ chức hội nghị thượng đỉnh để bàn về tranh chấp lãnh thổ. Trong khi những bàn tán về chiến tranh có thể là hơi quá đáng, nhưng rõ ràng là có lý do để lo lắng. Lý do chính là chủ nghĩa dân tộc đang gia tăng trên toàn khu vực. Từ Nhật Bản đến Ấn Độ và hầu như tất cả các nước nằm trong khu vực này, ngôn từ hiếu chiến đã và đang được đẩy lên. Ông Tập Cận Bình – nhà lãnh đạo mới của Trung Quốc – hứa sẽ không có nhượng bộ về tuyên bố chủ quyền trên những vùng lãnh thổ đang bị các nước khác tranh giành; trong khi đó, một số sĩ quan hiếu chiến của Trung Quốc hiện nay có thể tuyên bố rằng họ có thể “tấn công phủ đầu” và có thể tiến hành một cuộc “chiến tranh quyết liệt, chớp nhoáng”.
You can hear in that burgeoning confidence echoes of late 19th century Germany. Historians have already connected the dots linking China's authoritarian state with that constructed by Germany's architect, the Prussian Otto von Bismarck. The proud nationalism of Kaiser Wilhelm II isn't out of place in contemporary China, where Beijing has made an art of whipping up nationalist flames in order to drown out other howls of protest. Don't be that surprised if the phrase Wilhelmine Germany makes its way back into newspaper editorial pages.	Có thể thấy sự đồng vọng của nước Đức hồi cuối thế kỷ XIX trong sự tự tin như thế của Trung Quốc. Các nhà sử học đã chỉ ra được những sự tương đồng giữa nhà nước toàn trị Trung Quốc với nước Đức do nhà thiết kế người phổ, ông Otto von Bismarck, lập ra. Chủ nghĩa dân tộc đầy kiêu ngạo của Hoàng đế Wilhelm II không phải là điều xa lạ với Trung Quốc hiện nay, trong khi Bắc Kinh lại rất khéo léo trong việc thổi bùng lên ngọn lửa dân tộc chủ nghĩa nhằm làm át đi những tiếng thét phản đối của dân chúng. Cho nên đừng lấy làm ngạc nhiên nếu câu nước Đức của Wilhelm lại xuất hiện trên các tờ xã luận.
Still, China's main agenda is a domestic one — the country faces tremendous pressures to maintain its whirlwind growth, close a yawning poverty gap and grapple with calls for more political openness. A muscular pose in foreign affairs can be an escape valve for tensions at home. In an interview excerpted in TIME's international edition last week, former Singaporean Prime Minister and elder Asian statesman Lee Kuan Yew spoke of the “reawakened sense of destiny” among China's people — what Lee deems “an overpowering force.” He goes on:	Tuy nhiên, hiện nay Trung Quốc đang tập trung vào những vấn đề đối nội – đất nước này đang phải đối mặt với những áp lực cực kỳ lớn nhằm giữ vững được tốc độ phát triển như vũ bão của họ, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và đáp ứng được những lời kêu gọi về cởi mở chính trị hơn nữa. Chính sách đối ngoại cứng rắn có thể trở thành cái van xả bớt tình trạng căng thẳng ở trong nước. Trong cuộc trả lời phỏng vấn, đăng trên số ra tuần tước của tờ Time, ông Lý Quang Diệu, cựu Thủ tướng Singapore và cũng là một chính khách lão luyện của châu Á, đã nói tới “cảm thức về sứ mệnh đã thức dậy” trong những người dân Trung Quốc – mà ông Lý cho rằng sẽ là “lực lượng không gì cưỡng lại được”. Ông còn nói thêm:
Will an industrialized and strong China be as benign to Southeast Asia as the US has been since 1945? Singapore is not sure … [Neighboring nations] are uneasy that China may want to resume the imperial status it had in earlier centuries.	Liệu nước Trung Quốc đã công nghiệp hóa và mạnh mẽ có tử tế với Đông Nam Á như Mỹ kể từ năm 1945 hay không? Singapore không tin… [Các lân bang] tỏ ra lo lắng về sự kiện là Trung Quốc có thể muốn xác lập lại vị thế đế quốc mà họ từng có trong những thế kỷ trước đây.
And that's another episode in history none of China's neighbors want repeated.	Và đấy là giai đoạn lịch sử mà không có lân bang nào của Trung Quốc muốn lặp lại.
Ishaan is a staff writer at TIME magazine and co-editor of TIME World, based in New York City.	Ishaan Tharoor là cây viết của tạp chí TIME (Mỹ) và đồng biên tập tạp chí TIME World, có trụ sở ở thành phố New York
	Translated by Phạm Nguyên Trường
http://world.time.com/2013/02/01/a-sea-of-troubles-asia-today-compared-to-europe-before-world-war-i/