Collection of Stone and Sand -Shaseki-shu – Góp nhặt cát đá
These koans, or parables, were translated into English from a book called the Shaseki-shu (Collection of Stone and Sand) , written late in the thirteenth century by the Japanese Zen teacher Muju (the "non-dweller") , and from anecdotes of Zen monks taken from various books published in Japan around the turn of the 20th century. | Những koan* hay ngụ ngôn này, được dịch sang tiếng Anh từ một quyển sách có tên là Shaseki-shu (Góp nhặt cát đá) , được viết vào cuối thế kỷ thứ 13 bởi một Thiền sư Nhật Bản tên là Muju (Vô Trú – Kẻ Không Nhà) và từ những câu chuyện giai thoại của các tu sĩ phái Thiền trích từ nhiều sách khác nhau được xuất bản ở Nhật đầu thế kỷ 20. * koan công án (Thiền) bỏ lý lẽ, dùng trực giác để đạt đến thông tuệ |
Note: most of the koans were translated into Vietnamese by Do Dinh Dong, edited and posted by nguyenquang
|
2. Finding a Diamond on a Muddy Road | 2. Ðược Viên Kim Cương Trên Con Ðường Lầy |
Gudo was the emperor's teacher of his time. Nevertheless, he used to travel alone as a wandering mendicant. Once when he was on his way to Edo, the cultural and political center of the shogunate, he approached a little village named Takenaka. It was evening and a heavy rain was falling. Gudo was thoroughly wet. His straw sandals were in pieces. At a farmhouse near the village he noticed four or five pairs of sandals in the window and decided to buy some dry ones.
| Gudo là sư phụ của Hoàng đế. Tuy nhiên, Gudo thường rong chơi một mình như một tên ăn mày lang thang. Một hôm Gudo đang trên con đường đến Edo, trung tâm văn hóa chính trị của một thủ phủ, Gudo đến một làng nhỏ tên là Takenaka. Trời chiều và mưa rơi nặng hạt. Gudo bị ướt như chuột lột. Ðôi dép rơm của Gudo tả tơi. Gudo để ý có bốn năm đôi dép trong cửa sổ của một nông gia ở gần làng và định mua một đôi. |
The woman who offered him the sandals, seeing how wet he was, invited him in to remain for the night in her home. Gudo accepted, thanking her. He entered and recited a sutra before the family shrine. He was then introduced to the women's mother, and to her children. Observing that the entire family was depressed, Gudo asked what was wrong. "My husband is a gambler and a drunkard," the housewife told him. "When he happens to win he drinks and becomes abusive. When he loses he borrows money from others. Sometimes when he becomes thoroughly drunk he does not come home at all. What can I do?" | Thiếu phụ dâng dép cho Gudo, thấy Gudo bị ướt quá, mời Gudo ở lại nhà đêm đó. Gudo nhận lời, cám ơn nàng. Gudo bước vào nhà, đọc kinh trước bàn thờ gia đình. Rồi thiếu phụ giới thiệu Mẹ và các con của nàng với Gudo. Thấy cả nhà đều buồn, Gudo hỏi có việc gì quấy. Thiếu phụ đáp: -“Chồng tôi là một người đánh bạc và nghiện rượu. Khi ăn, anh ấy uống rượu và trở thành thô lỗ. Khi thua, anh ấy mượn tiền của nhiều người khác. Ðôi khi say quá, anh ấy không về nhà nổi. Tôi có thể làm gì được bây giờ?”
|
"I will help him," said Gudo. "Here is some money. Get me a gallon of fine wine and something good to eat. Then you may retire. I will meditate before the shrine." When the man of the house returned about midnight, quite drunk, he bellowed: "Hey, wife, I am home. Have you something for me to eat?" "I have something for you," said Gudo. "I happened to be caught in the rain and your wife kindly asked me to remain here for the night. In return I have bought some wine and fish, so you might as well have them."
| Gudo nói:” Tôi sẽ giúp chồng chị. Ðây là một ít tiền. Chị hãy mua cho tôi một hũ rượu và một ít đồ ăn ngon. Rồi chị co thể đi nghĩ. Tôi sẽ thiền định trước bàn thờ.” Vào khoảng nữa đêm người đàn ông về, say mềm, hắn kêu lè nhè:” Nè, bà ơi, tôi đã về nè. Bà có gì cho tôi ăn không?” Gudo nói:” Tôi có món cho anh. Tôi bị mưa không đi được, vợ anh tử tế mời tôi ở lại đây đêm nay. Ðáp lại, tôi mua một ít rượu và cá này, anh có thể dùng được. |
The man was delighted. He drank the wine at once and laid himself down on the floor. Gudo sat in meditation beside him. In the morning when the husband awoke he had forgotten about the previous night. "Who are you? Where do you come from?" he asked Gudo, who was still meditating.
| Người đàn ông vui mừng. Hắn lập tức uống rượu và rồi ngã dài xuống nền nhà thiếp đi. Gudo ngồi thiền định bên cạnh hắn. Sáng hôm sau, khi người đàn ông thức dậy, hắn quên mọi chuyện đêm qua. Hắn hỏi Gudo:” Ông là ai? Ông ở đâu tới đây?” Gudo vẫn thiền định. Ðáp: |
"I am Gudo of Kyoto and I am going on to Edo," replied the Zen master. The man was utterly ashamed. He apologized profusely to the teacher of his emperor. Gudo smiled. "Everything in this life is impermanent," he explained. "Life is very brief. If you keep on gambling and drinking, you will have no time left to accomplish anything else, and you will cause your family to suffer too." | “Tôi là Gudo ở Kyoto và tôi sắp đến Edo.” Thiền Sư đáp. Người đàn ông rất hổ thẹn và anh ta cung kính xin lỗi vị thầy của Hoàng đế. Gudo mỉm cười giảng giải: -“Mọi sự ở đời đều vô thường. Ðời người chóng vánh. Nếu anh tiếp tục cờ bạc và uống rượu, anh sẽ không còn thời giờ để làm việc gì, và anh còn gây khổ cho gia đình nữa.” |
The perception of the husband awoke as if from a dream. "You are right," he declared. "How can I ever repay you for this wonderful teaching! Let me see you off and carry your things a little way." "If you wish," assented Gudo. The two started out. After they had gone three miles Gudo told him to return. "Just another five miles," he begged Gudo. They continued on. | Người chồng chợt tỉnh dậy như trong cơn mộng. Anh ta nói:” Ngài dậy chí phải. Làm sao tôi đền đáp được lời dạy kỳ diệu của ngài! Hãy để tôi mang đồ đạc tiễn ngài một đoạn đường.” Gudo chấp thuận: “Nếu anh muốn.” Hai người bắt đầu đi. Sau khi họ đi được ba dặm đường, Gudo bảo anh ta trở lại. Anh ta xin Gudo: -“Xin cho đi năm dặm nữa.” Hai người tiếp tục đi.
|
"You may return now," suggested Gudo. "After another ten miles," the man replied. "Return now," said Gudo, when the ten miles had been passed. "I am going to follow you all the rest of my life," declared the man. Modern Zen teachings in Japan spring from the lineage of a famous master who was the successor of Gudo. His name was Mu-nan, the man who never turned back.
| Gudo nhắc: -“Bây giờ anh có thể trở về “ Anh ta đáp:” Xin mười dặm nữa.” Khi mười dặm đã qua, Gudo bảo: -“Bây giờ anh hãy về đi “ -“Tôi sẽ theo ngài trọn quãng đời còn lại của tôi,” anh ta tuyên bố. Trong những thiền sư hiện đại ở Nhật, một bậc thầy nổi tiếng trong truyền thừa là người đắc đạo của Gudo. Danh hiệu của ông là Muna (Vô Qui), người không bao giờ trở lại |
|
3. IS THAT SO? The Zen master Hakuin was praised by his neighbours as one living a pure life. A beautiful Japanese girl whose parents owned a food store lived near him. Suddenly, without any warning, her parents discovered she was with child. This made her parents angry. She would not confess who the man was, but after much harassment at last named Hakuin. | 3. THẾ À? Thiền sư Hakuin được những người chung quanh ca tụng là người sống trong sạch. Một gia đình người Nhật có một tiệm bán thực phẩm gần nơi Hakuin ở. Họ có một cô con gái xinh đẹp. Bất ngờ, một hôm cha mẹ cô gái khám phá ra cô có thai. Việc này làm cha mẹ cô gái nổi giận. Cô gái không chịu thú nhận người đàn ông cô chung đụng là ai, nhưng sau bao nhiêu là phiền phức, cuối cùng lại là Hakuin.
|
In great anger the parent went to the master. "Is that so?" was all he would say. After the child was born it was brought to Hakuin. By this time he had lost his reputation, which did not trouble him, but he took very good care of the child. He obtained milk from his neighbours and everything else he needed. | Phẫn nộ vô cùng, bố mẹ cô gái đến ngay chỗ vị sư này. Hakuin chỉ thốt lên vỏn vẹn hai tiếng: "Thế à?" rồi thôi. Sau khi đứa bé sinh ra, nó được mang tới trao Hakuin. Lúc đó Hakuin đã mất hết danh dự, nhưng việc này không làm Hakuin buồn. Hakuin săn sóc đứa bé rất tử tế, Hakuin xin sữa của những bà mẹ hàng xóm và những đồ dùng cần thiết cho đứa bé.
|
A year later the girl-mother could stand it no longer. She told her parents the truth -the real father of the child was a young man who worked in the fishmarket. | Một năm sau cô gái không chịu đựng được nữa. Nàng nói thật với cha mẹ nàng-rằng người cha thật sự của đứa bé không phải là Hakuin mà là một thanh niên bán cá ngoài chợ. |
The mother and father of the girl at once went to Hakuin to ask forgiveness, to apologize at length, and to get the child back. Hakuin was willing. In yielding the child, all he said was: "Is that so?" |
Lập tức cha mẹ đứa bé đến ngay Hakuin xin Hakuin tha lỗi, chuyện xin lỗi dài dòng, và xin đem đứa bé về. Hakuin ưng thuận. Khi trao lại đứa bé, Hakuin cũng chỉ thốt hai tiếng: "Thế à?" |
|
5. IF YOU LOVE, LOVE OPENLY Twenty monks and one nun, who was named Eshun, were practicing meditation with a certain Zen master. Eshun was very pretty even though her head was shaved and her dress plain. Several monks secretly fell in love with her. One of them wrote her a love letter, insisting upon a private meeting. Eshun did not reply. The following day the master gave a lecture to the group, and when it was over, Eshun arose. Addressing the one who had written to her, she said: "If you really love me so much, come and embrace me now."
| 5. NẾU YÊU, XIN HÃY YÊU CÔNG KHAI Hai chục nhà sư và một ni cô tên là Eshun, theo thực tập thiền định với một Thiền sư nọ. Mặc dù đã cạo trọc đầu và mặc y phục tầm thường Eshun vẫn rất xinh đẹp. Nhiều nhà sư thầm yêu Eshun, một người trong bọn họ viết thư tỏ tình với Eshun, hẹn gặp mặt riêng. Eshun không trả lời. Ngày hôm sau, sau khi Thiền sư giảng bài cho mọi người xong. Eshun đứng dậy, hướng về người đã viết thư cho mình, nói: "Nếu anh thật lòng yêu tôi nhiều lắm thì hãy đến ôm tôi đi.” |
|
6. NO LOVING-KINDNESS There was an old woman in China who had supported a monk for over twenty years. She had built a little hut for him and fed him while he was meditating. Finally she wondered just what progress he had made in all this time. To find out, she obtained the help of a girl rich in desire. "Go and embrace him," she told her, "and then ask him suddenly: 'What now?'" | 6. Thiếu Lòng Yêu Thương Tử Tế Một bà lão Trung Hoa giúp đỡ một nhà sư hơn hai nươi năm. Bà dựng cho nhà sư một căn lều và nuôi ông ăn uống đầy đủ trong lúc ông thiền định. Cuối cùng bà muốn biết nhà sư đã tiến bộ thế nào trong suốt thời gian qua. Muốn biết rõ ràng, bà lão đến nhờ một cô gái giàu dục vọng. Bà bảo cô gái:” Hãy đến ôm ta và sau đó bất ngờ hỏi: “Bây giờ làm gì nào?”
|
The girl called upon the monk and without much ado caressed him, asking him what he was going to do about it. "An old tree grows on a cold rock in winter," replied the monk somewhat poetically. "Nowhere is there any warmth." | Cô gái đến viếng nhà sư và vuốt ve nhà sư một cách rất tự nhiên rồi hỏi nhà sư đối định xử sự như thế nào. Nhà sư đáp một cách thơ mộng: -“Một cây cổ thụ mọc trên núi đá lạnh lẽo vào mùa đông. Không nơi nào là không ấm áp.”
|
The girl returned and related what he had said. "To think I fed that fellow for twenty years!" exclaimed the old woman in anger. "He showed no consideration for your needs, no disposition to explain your condition. He need not have responded to passion, but at least he should have evidenced some compassion." | Cô gái trở về kể lại tất cả những gì nhà sư đã nói. Bà lão giận dữ than: -“Nghĩ ta đã nuôi dưỡng hắn hai chục năm trời! hắn không thèm chú ý đến sự đòi hỏi của cô, hắn không có ý định cắt nghĩa điều kiện của cô. Hắn không cần đáp ứng sự đam mê, nhưng ít nhất hắn cũng phải tỏ ra có một chút từ tâm chứ.”
|
She at once went to the hut of the monk and burned it down.
| Lập tức bà lão đến đốt rụi căn lều của nhà sư. |
|
7. ANNOUNCEMENT Tanzan wrote sixty postal cards on the last day of his life, and asked an attendent to mail them. Then he passed away. The cards read: I am departing from this world. This is my last announcement. Tanzan
| 7. THÔNG BÁO Vào ngày cuối cùng của đời mình. Tanzan viết sáu chục tấm thiệp, bảo một đệ tử gửi đi. Rồi ông qua đời. Thiệp viết: Tôi đang rời bỏ thế gian này. Đây là lời cáo phó của tôi. Tanzan 27 tháng Bảy, 1872
|
|
8. GREAT WAVES In the early days of the Meiji era there lived a well-known wrestler called O-nami, Great Waves. O-nami was immensely strong and knew the art of wrestling. In his private bouts he defeated even his teacher, but in public he was so bashful that his own pupils threw him. | 8. Ðại Lãng (Sóng Lớn) Có một đô vật nổi danh tên là O-nami (Ðại Lãng) sống vào đầu thời Minh Trị. O-nami mạnh vô cùng và biết thuật đấu vật. Trong những cuộc đấu riêng tư anh ta đã đánh bại luôn cả thầy, nhưng anh ta lại bị những học trò mình ném xuống đài trong cuộc đấu công khai. Anh ta cảm thấy xấu hổ vô cùng.
|
O-nami felt he should go to a Zen master for help. Hakuju, a wandering teacher, was stopping in a little temple nearby, so O-nami went to see him and told him of his trouble. "Great Waves is your name," the teacher advised, "so stay in this temple tonight. Imagine that you are those billows. You are no longer a wrestler who is afraid. You are those huge waves sweeping everything before them, swallowing all in their path. Do this and you will be the greatest wrestler in the land." | O-nami thấy cần sự giúp đỡ của một Thiền Sư. Hakuin, một Thiền sư lang thang, đang dừng bước tại một ngôi đền nhỏ ở gần đấy, vì thế O-nami đến viếng Hakuin và nói cho Hakuin nghe chuyện buồn của mình. Hakuin khuyên: -“Tên anh là Ðại Lãng, vậy tối nay hãy ở lại đây. Hãy tưởng tượng anh là những cơn sóng to lớn nhất. Anh sẽ là một tay đấu vật không cần sợ hãi nữa. Anh sẽ là những cơn sóng khổng lồ đó, đang đùa quét hết tất cả mọi vật trước mặt, đang nuốt chửng tất cả con đường của chúng. Hãy làm như thế và anh sẽ là một tay đấu vật vô địch trên đất này.”
|
The teacher retired. O-nami sat in meditation trying to imagine himself as waves. He thought of many different things. Then gradually he turned more and more to the feeling of the waves. As the night advanced the waves became larger and larger. They swept away the flowers in their vases. Even the Buddha in the shrine was inundated. Before dawn the temple was nothing but the ebb and flow of an immense sea. | Hakuin rút lui. O-nami ngồi trầm tư, cố gắng tưởng tượng mình là những con sóng. O-nami nghĩ đến nhiều vật khác nhau. Rồi từ từ anh ta chuyển sang cảm giác thấy sóng càng lúc càng nhiều. Ðêm càng khuya, sóng càng lớn. Chúng quát sạch tất cả những bông hoa cắm trong những chiếc độc bình. Ngay cả tượng Phật trên bàn thờ cũng bị ngập lụt. Trước khi trời sáng, ngôi đền chỉ còn là một cơn thủy triều dâng lên của biển cả mênh mông.
|
In the morning the teacher found O-nami meditating, a faint smile on his face. He patted the wrestler's shoulder. "Now nothing can disturb you," he said. "You are those waves. You will sweep everything before you." The same day O-nami entered the wrestling contests and won. After that, no one in Japan was able to defeat him. | Sáng hôm sau, Hakuin tìm thấy O-nami còn đang thiền định, trên mặt anh ta thoáng nhẹ một nụ cười. Hakuin đập nhẹ vào vai nhà đô vật: -“Bây giờ thì không còn gì có thể quấy rầy anh được nữa. Anh là những con sóng đó. Anh sẽ quét sạch mọi vật trước mặt anh.” Ngay hôm đó, O-nami vào cuộc đấu trắc nghiệm. Anh ta đã thắng. Sau đó, ở Nhật không ai đánh bại anh ta được. |
|
9. THE MOON CANNOT BE STOLEN Ryokan, a Zen master, lived the simplest kind of life in a little hut at the foot of a mountain. One evening a thief visited the hut only to discover there was nothing to steal.
Ryokan returned and caught him. "You have come a long way to visit me," he told the prowler, "and you should not return empty-handed. Please take my clothes as a gift."
The thief was bewildered. He took the clothes and slunk away. Ryoken sat naked, watching the moon. "Poor fellow," he mused, "I wish I could have given him this beautiful moon."
| 9. Người Ta Không Thể Ăn Cắp Mặt Trăng Ryuokan là một Thiền sư sống một cuộc đời đơn giản nhất trong một căn lều nhỏ dưới chân một ngọn núi. Một buổi chiều, một tên trộm viếng lều của Ryuokan nhưng không thấy có gì để trộm.
Ryuokan về bắt gặp hắn. “Có lẽ anh từ xa đến đây để viếng tôi, ông nói với tên đạo chích, “chẳng lẽ anh trở về tay không sao. Hãy lấy quần áo của tôi để làm chút quà.”
Tên trộm ngạc nhiên. Hắn lấy quần áo của Ryuokan rồi tẩu thoát. Ryuokan ngồi trần truồng, ngước mắt nhìn trăng, ngâm nghi: -“Hỡi người bạn nghèo khổ! Ước gì ta có thể cho anh ánh trăng đẹp này.”
|
|
10. THE LAST POEM OF HOSHIN | 10. Bài Thơ Cuối Cùng Của Hoshin
|
The Zen Master Hoshin lived in China many years. Then he returned to the northeastern part of Japan, where he taught his disciples. When he was getting very old, he told them a story he had heard in China. This is the story: | Thiền sư Hoshin đã sống ở Trung Hoa nhiều năm. Sau đó, Hoshin trở về miền đông bắc Nhật Bản, nơi đây Hoshin dạy nhiều đệ tử. Khi thấy mình đã già lắm rồi. Hoshin kể lại cho các đệ tử một câu chuyện mà Hoshin đã nghe được lúc Hoshin còn ở Trung Hoa. Câu chuyện như thế này:
|
One year on the twenty-fifth of December, Tokufu, who was very old, said to his disciples: "I am not going to be alive next year so you fellows should treat me well this year." | -Vào ngày hai mươi lăm tháng chạp một năm nọ, Tokufu thấy mình đã quá già và biết mình sắp chết, Tokufu nói với các đệ tử: “Ta sẽ không sống đến sang năm, vậy các anh hãy cư xử tốt với ta trong năm này đi.”
|
The pupils thought he was joking, but since he was a great-hearted teacher each of them in turn treated him to a feast on succeeding days of the departing year. | Các đệ tử tưởng ông nói đùa, nhưng Tokufu là một bậc thầy có tấm lòng độ lượng, nên mỗi người trong bọn họ thay phiên đãi tiệc Tokufu vào những ngày cuối năm.
|
On the eve of the new year, Tokufu concluded: "You have been good to me. I shall leave tomorrow afternoon when the snow has stopped." | Vào một buổi chiều năm mới, Tokufu kết luận: -“Các con đã đối xử tốt với ta. Ta sẽ giả từ vào chiều mai, khi tuyết ngừng rơi.”
|
The disciples laughed, thinking he was aging and talking nonsense since the night was clear and without snow. But at midnight snow began to fall, and the next day they did not find their teacher about. They went to the meditation hall. There he had passed on. | Các môn đệ của Tokufu đều cười cho rằng Tokufu đang đóng trò và nói chuyện vô lý bởi vì đêm nay trời đất quang đãng, thì làm gì có tuyết rơi, và ngày kế các đệ tử không tìm thấy Tokufu đâu cả. Họ chạy vào thiền phòng, Tokufu đã qua đời ở đó. |
Hoshin, who related this story, told his disciples: "It is not necessary for a Zen master to predict his passing, but if he really wishes to do so, he can." "Can you?" someone asked. "Yes," answered Hoshin. "I will show you what I can do seven days from now." | Hoshin, người đã kể lại câu chuyện này, nói với các đệ tử mình: “Một thiền sư không cần phải nói trước việc từ giã cõi đời của mình, nhưng nếu ông ta thật sự muốn làm thế, ông ta có thể làm được.” Một đệ tử hỏi: “Thầy làm được?” Hoshin đáp: “Ðược, Ta sẽ nói cho các con biết những gì ta có thể làm được những gì ta có thể làm được trong bảy ngày sắp tới kể từ bây giờ đây.”
|
None of the disciples believed him, and most of them had even forgotten the conversation when Hoshin called them together. "Seven days ago," he remarked, "I said I was going to leave you. It is customary to write a farewell poem, but I am neither a poet or a calligrapher. Let one of you inscribe my last words."
| Không một đệ tử nào tin lời Hoshin, hầu hết họ đã quên mất câu chuyện hôm trước khi Hoshin gọi họ đến quanh mình. Hoshin nhắc: “Bảy ngày đã qua. Thầy đã nói thầy sẽ giã biệt các con. Theo thường lệ, thầy phải viết một bài thơ để vĩnh biệt, nhưng thầy không phải là thi sĩ cũng không phải là người viết chữ đẹp. Vậy một người trong các con đây hãy viết lại những lời cuối cùng của thầy.”
|
His followers thought he was joking, but one of them started to write. "Are you ready?" Hoshin asked. "Yes sir," replied the writer. Then Hoshin dictated:
| Các đệ tử cho rằng Hoshin đùa, nhưng một người trong bọn họ bắt đầu viết: Hoshin hỏi “Con sẵn sàng chưa?” Người viết đáp: “Vâng, bạch thầy.” Rồi Hoshin đọc: |
I came from brillancy And return to brillancy. What is this? | Ta đến từ tánh sáng Và trở về với tánh sáng. Tánh sáng là gì?
|
This poet was one line short of the customary four, so the disciple said: "Master, we are one line short." Hoshin, with the roar of a conquering lion, shouted "Kaa!" and was gone. | Bài thơ thiếu mất một câu so với bài thơ thông thường gồm có bốn câu, vì thế người đệ tử nói: “Bạch thầy chúng ta đang thiếu một câu.” Hoshin hét lên một tiếng: “Kaa!” như tiếng gầm của một con sư tử chiến thắng, rồi ra đi.
|
|