China’s Trouble with the Neighbors Trung Quốc - rắc rối với láng giềng

China’s Trouble with the Neighbors	Trung Quốc - rắc rối với láng giềng
by Zhu Feng	Chu Phong
	Chu Phong – Zhu Feng ”…Những sự cố ở đập thủy điện Myitsone và sông Mekong che phủ những dự án này, khiến cho Trung Quốc lo sợ sẽ xảy ra một phản ứng dây chuyền có thể phá hỏng nỗ lực kéo dài hai thập kỷ của Trung Quốc…”
BEIJING – China’s “good neighbor” policy is under unprecedented pressure; indeed, it is at its nadir since the Cold War’s end. One after another, frictions with neighboring countries have arisen recently.	Bắc Kinh – Chính sách “láng giềng tốt” của Trung Quốc đang phải chịu áp lực lớn chưa từng thấy; quả nhiên, nó đang ở vào vị thế tồi tệ nhất kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh. Những va chạm mỗi lúc một nhiều với các nước láng giềng đã gia tăng trong thời gian gần đây.
From the territorial disputes with Vietnam and the Philippines in the South China Sea to tensions with Burma (Myanmar) and Thailand, relationships that were sound, if not always friendly, have now soured. Myanmar’s decision to shelve the Chinese-backed Myitsone Dam project shocked China. Likewise, the killing of 13 Chinese boat crewmen on the Mekong River in October serves as a stark reminder that China’s presumably peaceful southern land border, which has been untroubled for nearly 20 years, today resembles the most hostile sort of neighborhood.	Từ những tranh chấp lãnh thổ với Việt Nam và Phillipines trong vùng biển Đông, đến căng thẳng với Miến Điện và Thái Lan, những mối quan hệ được xem là vững bền, nếu chưa hẳn thân thiện, đã trở nên gay gắt. Việc Miến Điện quyết định hoãn dự án xây đập Myitsone do Trung Hoa tài trợ là một chấn động đối với Trung Hoa. Tương tự, việc giết chết 13 thủy thủ Trung Hoa trên sông Mekong vào đầu tháng 10/2011 là một lời cảnh báo nghiêm khắc rằng vùng biên giới phía Nam Trung Hoa vốn dĩ bình yên gần 20 năm qua, nay giống như một loại láng giềng thù địch nhất.
China’s people and government are especially dismayed by the Mekong killings, which seemed to demonstrate, once again, the government’s inability to protect its citizens from being murdered abroad, despite the country’s newfound global status. As a result, two compelling questions have arisen: Why do China’s neighbors choose to neglect its interests? And why, despite China’s rise, do its authorities seem increasingly unable to secure Chinese lives and commercial interests abroad?	Chính phủ và nhân dân Trung Quốc đặc biệt bất mãn vì vụ giết người trên sông Mekong, điều này chứng tỏ một lần nữa sự bất lực của chính phủ trong việc bảo vệ công dân của mình ở nước ngoài trước vụ thảm sát, mặc dù Trung Quốc gần đây đặt được vị thế cường quốc. Vì vậy có hai câu hỏi tất nhiên được nêu lên: Tại sao các nước láng giềng của Trung Quốc không thèm nhìn ngó đến quyền lợi của họ? Và tại sao chính quyền Trung Hoa, mặc dù uy thế lên cao, càng tỏ ra không có khả năng đảm bảo sinh mạng và quyền lợi thương mại của người Trung Hoa ở nước ngoài?
Chinese anxiety about these questions forms the atmosphere shaping Chinese policy. With Muammar el-Qaddafi’s fall from power in Libya, Chinese companies lost investments worth roughly $20 billion, which Libya’s new government has implied are unlikely to be recovered. Many Chinese were disquieted by their government’s decision to evacuate China’s citizens from Libya, and would have preferred a bolder effort to protect the countries’ commercial assets there.	Những lo lắng của Trung Quốc trong việc tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi này bao trùm bối cảnh hình thành chính sách của Trung Quốc. Với sự sụp đổ chính quyền của Muammar el-Qaddafi ở Libya, các công ty Trung Hoa mất khoảng 20 tỷ Mỹ kim đầu tư, và chính phủ mới của Libya đã cho biết khó lòng mà thu hồi lại được. Nhiều người Trung Hoa đã tỏ ra lo lắng khi chính phủ quyết định sơ tán công dân Trung Hoa ở Libya, và họ mọng muốn một nỗ lực cưng rắn hơn nhằm bảo vệ tài sản thương mại quốc gia tại đây.
Similarly, the Chinese government’s later, and quite sudden, about-face in recognizing the rebel Transitional National Council as Libya’s government aroused considerable sneering at home. After all, China spent valuable political capital to oppose NATO’s airstrikes at the beginning of the intervention, only to end up backing the forces that NATO helped bring to power. This was China’s utilitarian, commercially-driven diplomacy at its most transparently hollow.	Cũng trong chiều hướng này, lập trường lập lờ của chính phủ Trung Quốc sau này, và hầu như bất ngờ, trong việc chính thức công nhận Hội đồng chuyển tiếp quốc gia của phe nổi dậy là đại diện của chính quyền Libya đã làm dấy lên sự khinh bỉ lan rộng trong nước. Dù sao đi nữa, Trung Quốc đã sử dụng vốn liếng chính trị quý giả của mình để phản đối những cuộc không kích của NATO vào lúc mới bắt đầu can thiệp vào Libya, để rồi cuối cùng ủng hộ những lực lượng mà NATO đã giúp lên năm quyền. Đây là một chính sách ngoại giao vị lợi, duy thương mại vô bổ nhất của Trung Hoa.
For most Chinese, Libya is a far-away and out-of-reach country, owing to China’s limited capacity to project power. So the emphasis on restoring Chinese commercial interests is accepted reluctantly if not completely understood. But Myanmar and the other Mekong River countries are supposed to be the country’s “good neighbors,” and are completely within reach of Chinese power, so public anger over threats to the country’s interests in these places is intense.	Đối với phần lớn người Trung Hoa, Libya là một quốc gia xa xôi, nằm ngoài tầm tay của Trung Hoa, vì năng lực hạn chế của Trung Hoa. Vì vậy, người Trung Hoa chấp nhận một cách miễn cưỡng việc khôi phục lại lợi ích thương mại của Trung Hoa ở Libya nếu không muốn nói là không hiểu nổi. Tuy nhiên, Miến Điện và các quốc gia sống quanh sông Mekong khác phải được xem là những “láng giềng tốt”, và hoàn toàn nằm trong tầm tay của Trung Hoa, vì vậy sự tức giận của công chúng đối với những mối đe dọa liên quan đến lợi ích của đất nước ở những nơi này rất mãnh liệt.
Those interests include a new oil pipeline linking Myanmar to Kunming, the provincial capital of Yunnan province. China is also working on “connectivity” projects – namely, a rail and highway network – aimed at boosting economic and social ties between China and the ASEAN countries. The Myitsone and Mekong incidents have now cast a shadow over these projects, fueling fear of a chain reaction that could wreck China’s two-decade-long effort to achieve deeper regional integration.	Những lợi ích đó bao gồm một đường ống dẫn dầu mới chạy từ Miến Điện đến Côn Minh, thủ phủ tỉnh Vân Nam. Trong khi đó, Trung Hoa cũng đang làm việc trên các dự án “kết nối” – cụ thể là, mạng lưới đường sắt và đường cao tốc nhằm thúc đẩy quan hệ kinh tế và xã hội giữa Trung Hoa với các nước ASEAN. Những sự cố ở đập thủy điện Myitsone và sông Mekong che phủ những dự án này, khiến cho Trung Quốc lo sợ sẽ xảy ra một phản ứng dây chuyền có thể phá hỏng nỗ lực kéo dài hai thập kỷ của Trung Quốc để đạt được sự hội nhập khu vực sâu rộng hơn.
Obviously, Myanmar’s new government does not want to aggravate sentiment in its already-unstable border areas, where rebel groups were using the dam project to rally new supporters. The new government’s effort to share power with political forces in Myanmar’s volatile regions, and thus weaken local warlords, clearly contributed to the decision to halt construction.	Rõ ràng, chính phủ mới của Miến Điện không muốn làm trầm trọng thêm mối bất hoà tại vùng biên giới vốn không ổn định của họ, nơi mà các nhóm nổi dậy đã sử dụng dự án đập thủy điện để tập hợp lực lượng kêu gọi những cuộc biểu tình mới. Nỗ lực của chính phủ mới ở Miến Điện muốn chia sẻ quyền lực với các lực lượng chính trị trong những vùng bất ổn ở Miến Điện, và như vậy sẽ làm suy yếu quyền lực của các lãnh chúa địa phương, điều này rõ ràng đã đóng góp trong quyết định ngưng xây dựng đập thủy điện Myitsone.
The dam’s Chinese investors, for their part, relied too heavily on the depth of the two countries’ bilateral ties, and so heavily discounted the project’s political risks. Their behavior also reflects the implied guarantee of official government mercantilism, as well as the complacency of China’s state-owned enterprises, which account for most Chinese overseas investment. Operating on the assumption that the government will back them – or bail them out if they fail – they can afford to be cavalier.	Về phần mình, các nhà đầu tư của Trung Hoa vào việc xây dựng đập Myitsone, họ đã tin tưởng quá sâu đậm vào quan hệ song phương hai nước, mà xem nhẹ các rủi ro chính trị của dự án. Động thái của họ cũng phản ánh tinh thần ỷ lại vào lời cam kết của chính phủ trong chính sách trọng thương, cũng như sự tự mãn của các doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước của Trung Hoa, nó chi phối hầu hết những đầu tư ở nước ngoài của Trung Hoa. Với tư duy là làm ăn dưới sự hổ trợ hoặc bảo lãnh của chính phủ khi các công ty này thất bại – họ đã đầu tư một cách phóng túng.
The Mekong incident tells another grim story. The river, which links five countries, has been long famous as a setting for trans-national crimes such as drug trafficking, gambling, and smuggling. China’s booming economy has brought growing interaction between China and the Mekong’s underground economies. The killing of the 13 Chinese boat crewmen was linked to this trend. But China can best avoid similar tragedies not by flexing its muscles, but by building greater multilateral cooperation to combat transnational crime along the Mekong.	Sự kiện sông Mekong nói lên một câu chuyện ảm đạm khác. Con sông liên kết 5 quốc gia, đã từ lâu nổi tiếng là một nền tảng cho tội phạm xuyên quốc gia như buôn bán ma túy, cờ bạc, và buôn lậu. Nền kinh tế đang rộ nở của Trung Hoa đã gia tăng sự tương tác giữa Trung Hoa và các nền kinh tế chợ đen ở khu vực sông Mekong. Vụ giết hại 13 thủy thủ Trung Hoa có liên quan đến xu hướng này. Nhưng phương cách tốt nhất để Trung Hoa có thể tránh những thảm kịch tương tự không phải bằng cách chứng tỏ sức mạnh cơ bắp, mà bằng cách xây dựng hợp tác đa phương nhiều hơn để chống lại tội phạm xuyên quốc gia dọc theo sông Mekong.
The Myitsone and Mekong episodes highlight China’s suddenly edgy relations with its southern neighbors. Its good-neighbor policy, it turns out, has steered China’s regional diplomacy into uncharted waters.	Những sự kiện Myitsone và Mekong làm nổi bật mối quan hệ Trung Hoa với các nước láng giềng phía Nam. Hóa ra chính sách láng giềng tốt của Trung Hoa đã chuyển hướng sang thành vấn đề ngoại giao khu vực tại những vùng xa lạ
Indeed, China’s neighbors will not be reliably good to Chinese interests unless and until China begins to provide essential public goods – not just commerce, but also full-fledged regional governance based on the rule of law, respect for human rights, and regional economic growth. Otherwise, ruptures such as those at Myitsone and along the Mekong will recur, deepening China’s sense of isolation and panic.	Thật vậy, những quốc gia láng giềng của Trung Hoa sẽ không xem trọng quyền lợi của Trung Hoa trừ khi và cho đến khi Trung Hoa bắt đầu cung cấp những lợi ích thiết yếu – không riêng gì về thương mại mà còn là việc xây dựng những chính quyền khu vực trên cơ sở pháp trị, tôn trọng nhân quyền, và tăng trưởng kinh tế khu vực. Nếu không, sự đổ vỡ như những sự kiện ngưng xây dựng đập thuỷ điện Myitsone và giết người Trung Hoa dọc theo sông Mekong sẽ tái phát. Nó tạo cho Trung Quốc cảm giác bị cô lập và hoảng hốt sâu đâm hơn.
Zhu Feng is Deputy Director of the Center for International & Strategic Studies, Peking University.	Ông Chu Phong (Zhu Feng – 朱锋) là Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và chiến lược, thuộc Đại học Bắc Kinh.
Project Syndicate, 2011	Translated by BS Hồ Hải
http://www.project-syndicate.org/commentary/fzhu3/English