BÀI TANGO CUOI THU

B%C3%A0i+Tango+Cu%E1%BB%91i+Thu" by nguyenquangy

AI DỆT TÌNH XUÂN

Ai+D%E1%BB%87t+T%C3%ACnh+Xu%C3%A2n" by nguyenquangy

SPRING SONG XUÂN CA

Xuan+Ca+Spring+Song+BECHA" by Quangyk Nguyen

LOVE APART YÊU XA

Love+Apart" by Quangyk Nguyen

A LITTLE LOVE

A LITTLE LOVE

A+Little+Love+Story" by Quangyk Nguyen

HUẾ

HUẾ

Hue" by Quangyk Nguyen

MY DEAREST LOVE

MY DEAREST LOVE

My+dearest+love" by Quangyk Nguyen

MARTIN LUTHER KING'S FINAL SPEECH: 'I'VE BEEN TO THE MOUNTAINTOP' Diễn văn Cuối cùng của Mục sư Martin Luther King: Tôi Đã Lên Tới Đỉnh Núi

MARTIN LUTHER KING'S FINAL SPEECH: 'I'VE BEEN TO THE MOUNTAINTOP'	Diễn văn Cuối cùng của Mục sư Martin Luther King: Tôi Đã Lên Tới Đỉnh Núi
By THE REV MARTIN LUTHER KING MEMPHIS, Tenn., April 3, 1968	Mục sư Martin Luther King MEMPHIS, Tenn., ngày 3 tháng Tư, 1968
Thank you very kindly, my friends. As I listened to Ralph Abernathy and his eloquent and generous introduction and then thought about myself, I wondered who he was talking about. It's always good to have your closest friend and associate to say something good about you. And Ralph Abernathy is the best friend that I have in the world. I'm delighted to see each of you here tonight in spite of a storm warning. You reveal that you are determined to go on anyhow.	Cám ơn những người bạn chân thành của tôi. Khi tôi nghe Ralph Abernathy giới thiệu tôi bằng những lời lẽ hùng hồn và ca ngợi không hết lời, tôi không biết anh ấy đang nói về ai. Thật ra có được người bạn chí cốt đồng thời cũng là cộng tác viên nói những điều tốt về mình, thì quả là tốt thật. Ralph Abenathy là người bạn tốt nhất tôi có được trên thế giới này. Tôi rất vui mừng được gặp mỗi quý vị trong đêm nay mặc dù có cảnh báo về một cơn bão đang kéo tới [Sự hiện diện của quý vị] cho thấy quyết tâm tham dự buổi gặp  mặt này của quý vị, dù thế nào đi chăng nữa.

INDIVIDUAL LIBERTY AND CIVIL SOCIETY	Tự do Cá nhân và Xã hội Dân sự
by Richard M. Ebeling	Richard M. Ebeling
February 1, 1993	1/1/1993
In 1819, the French classical liberal, Benjamin Constant, delivered a lecture in Paris entitled, “The Liberty of the Ancients Compared with that of the Modems.” He drew his audience’s attention to the fact that in the world of ancient Greece, “the aim of the ancients was the sharing of [political] power among the citizens of the fatherland: this is what they called liberty. [But] the citizen, almost always sovereign in public affairs, was a slave in all his private relations. As a citizen, he decided peace and war, as a private individual, he was constrained, watched and repressed in all his movements; as a member of the collective body, he interrogated, dismissed, condemned, beggared, exiled, or sentenced to death his magistrates and superiors; as a subject of the collective body he could be deprived of his status, stripped of his privileges, banished, put to death, by the discretionary will of the whole to which he belonged…. The ancients, as Condorcet says, had no notion of individual rights. Men were, so to speak, merely machines, whose gears and cog-wheels were regulated by the law. . . . The individual was in some way lost in the nation, the citizen in the city.”	Năm 1819, Benjamin Constant[1], nhà hoạt động chính trị chủ trương tự do, đọc một diễn văn tại Paris tựa đề “The Liberty of the Ancients Compared with that of the Moderns.” Ông lưu ý cử tọa tới sự kiện là trong thế giới cổ Hy Lạp “mục đích của người thời xưa là chia sẻ quyền lực [chính trị] giữa các công dân của tổ quốc: điều này được họ gọi là tự do. [Nhưng] người công dân, tuy hầu như luôn luôn có thẩm quyền tối cao trong các việc công, lại là người nô lệ trong các quan hệ riêng tư. Với tư cách là công dân, họ quyết định chiến tranh và hòa bình, nhưng với tư cách cá nhân họ bị gò bó, theo dõi và áp bức trong tất cả mọi hành động của mình; với tư cách là một thành phần của tập thể, họ chất vấn, bãi nhiệm, kết tội, bần cùng hóa, đầy ải, hay xử tử các thủ hiến hay thượng cấp của họ; với tư cách là thần dân của một tập thể họ có thể bị tước đoạt địa vị, lấy hết quyền lực, lưu đầy, xử tử theo quyết định tùy tiện của tập thể mà họ lệ thuộc…Như Condorcet[2] nói người xưa không có ý niệm gì về quyền cá nhân. Nghĩa là con người chỉ là cái máy, các bộ phận vận chuyển đều theo pháp luật… Trong tình trạng đó con người thời xưa chỉ là một cá nhân bị lạc lõng trong quốc gia, một công dân cô độc trong một thành phố.”

MY TIME WITH THE COFFEE KING OF VIETNAM TÔI VÀ VUA CAFÉ VIỆT NAM

MY TIME WITH THE COFFEE KING OF VIETNAM	TÔI VÀ VUA CAFÉ VIỆT NAM
By Catherine Karnow	Catherine Karnow
I have been photographing Vietnam for 21 years, and returned last fall to see what had changed. I was especially interested in new wealth as there haven’t been millionaires there until the last few years. I wondered what wealth looked like in a Communist country.	Tôi đã chụp ảnh Việt Nam suốt 21 năm và đã quay lại đây mùa thu năm ngoái*. Lần này tôi đặc biệt quan tâm đến người giàu. Vì mãi cho đến cách đây mấy năm, vẫn còn chưa triệu phú nào. Tôi muốn biết giới giàu có trong một đất nước cộng sản trông như thế nào.
	*2011

SYLVANUS THAYER AWARD ACCEPTANCE ADDRESS	DIỄN TỪ NHÂN NHẬN GIẢI THƯỞNG SYLVANUS THAYER
By General Douglas MacArthur	Tướng Douglas MacArthur
delivered 12 May 1962, West Point, NY	Đọc ngày 12 tháng 5 năm 1962, tại West Point, NY
General Westmoreland, General Grove, distinguished guests, and gentlemen of the Corps!	Xin chào tướng Westmoreland, tướng Grove, các vị khánh mời danh dự, cùng toàn thể các quý ông trong Quân đoàn!
As I was leaving the hotel this morning, a doorman asked me, "Where are you bound for, General?" And when I replied, "West Point," he remarked, "Beautiful place. Have you ever been there before?"	Khi tôi rời khỏi khách sạn sáng nay, nhân viên mở cửa đã hỏi tôi, “Ông sẽ tới đâu, thưa Tướng quân?” Và khi tôi trả lời, “West Point*,” anh ấy nhận xét, “Một nơi tuyệt vời. Ngài đã từng đến đó chưa?”
	* Học viện quân sự Hoa Kỳ – United States Military Academy
No human being could fail to be deeply moved by such a tribute as this [Thayer Award]. Coming from a profession I have served so long, and a people I have loved so well, it fills me with an emotion I cannot express. But this award is not intended primarily to honor a personality, but to symbolize a great moral code -- the code of conduct and chivalry of those who guard this beloved land of culture and ancient descent. That is the animation of this medallion. For all eyes and for all time, it is an expression of the ethics of the American soldier. That I should be integrated in this way with so noble an ideal arouses a sense of pride and yet of humility which will be with me always.	Không một người nào có thể không cảm động khi nhận được vinh dự [là Giải Thayer] này. Hơn nữa nó còn đến từ sự nghiệp quân nhân mà tôi đã phụng sự trong nhiều năm, và được một người tôi yêu quý trao tặng, điều đó làm tôi cảm động không thể nói nên lời. Nhưng giải thường này không nhằm để vinh danh một nhân cách, mà để hình tượng hóa một quy tắc đạo đức cao cả — quy tắc của sự chỉ huy và của những người hiệp sĩ đã bảo vệ mảnh đất thân yêu của văn hóa và của những giá trị ngàn xưa này. Đó chính là ý nghĩa của chiếc huy chương [mà tôi được trao đây]. Đối với bất kỳ ai và ở bất kỳ thời điểm nào, chiếc huy chương này đều là biểu tượng đạo đức của người lính Mỹ, điều mà tôi sẽ luôn ấp ủ trong mình như một lý tưởng cao quý, với một cảm giác tự hào nhưng khiêm tốn.

WI-FI: COULD IT BE KILLING US SLOWLY? WI-FI GIẾT NGƯỜI THẦM LẶNG?

WI-FI: COULD IT BE KILLING US SLOWLY?	WI-FI GIẾT NGƯỜI THẦM LẶNG?
Global Healing Center	Global Healing Center
Contributes to the Development of Insomnia It’s been suggested that sleeping near a phone, in a home with Wi-Fi, or in an apartment building with many Wi-Fi signals can create chronic sleep problems as the constant bombardment of Wi-Fi pollution interferes with falling asleep and sleep patterns. For many, sleep deprivation is just the start for larger problems. The development of depression and hypertension have also been linked to inadequate sleep.	Gia tăng sự trầm trọng của chứng mất ngủ Người ta cho rằng ngủ gần điện thoại, ở trong nhà hoặc toà nhà có nhiều sóng Wifi có thể gây ra các vấn đề mãn tính về giấc ngủ do việc phát sóng liên tục ảnh hưởng tới việc đi ngủ và ngủ sâu giấc. Đối với nhiều người, thiếu ngủ chỉ là khởi đầu của những vấn đề lớn hơn. Sự gia tăng vấn đề của bệnh trầm cảm và tăng huyết áp cũng có liên quan tới việc ngủ không đủ.

BEIJING USES INFRASTRUCTURE AS FRIENDLY FORERUNNER OF POLITICAL POWER Bắc Kinh sử dụng cơ sở hạ tầng như tiền trạm hữu nghị cho quyền lực chính trị

BEIJING USES INFRASTRUCTURE AS FRIENDLY FORERUNNER OF POLITICAL POWER		Bắc Kinh sử dụng cơ sở hạ tầng như tiền trạm hữu nghị cho quyền lực chính trị
By Peter Hartcher The Sydney Morning Herald 18 June 2018	Peter Hartcher The Sydney Morning Herald 18/6/2018
Do you see a pattern here?	Bạn có thấy một mô hình ở đây không?
The Chinese Communist Party built a road into Tibet and the Tibetans were excited - it was their first highway: "We were promised peace and prosperity with the highway, and our parents and grandparents joined in building the road," as the president of Tibet's government in exile, Lobsang Sangay, tells the story.	Đảng Cộng sản Trung Quốc đã xây dựng một con đường vào Tây Tạng và người Tây Tạng rất hứng thú - đó là đường cao tốc đầu tiên của họ: "Chúng tôi được hứa là với đường cao tốc chúng tôi sẽ có hòa bình và thịnh vượng, và cha mẹ và ông bà của chúng tôi đã tham gia xây dựng con đường đó". Lobsang Sangay, Chủ tịch của chính phủ lưu vong Tây Tạng, kể.
"In fact, they were paid silver coins to help them build the road. So there was a popular song during those days, it goes like this: Chinese are like our parents; when they come, they shower you with silver coins," the Harvard-educated lawyer recounted at the National Press Club in Canberra last year.	"Trong thực tế, họ đã được trả bằng đồng tiền bạc để giúp họ xây dựng con đường đó. Vì vậy, trong thời gian ấy có một bài hát phổ biến, và nó như thế này: người Trung Quốc giống như cha mẹ của chúng tôi; khi họ đến, họ trút xuống tiền bạc như mưa lên chúng tôi," người luật sư được đào tạo tại Harvard kể lại tại Câu Lạc Bộ Báo Chí Quốc Gia (National Press Club) ở Canberra năm ngoái.

THE BOOK OF TEA TRÀ THƯ (TRÀ ĐẠO)

THE BOOK OF TEA	TRÀ THƯ (TRÀ ĐẠO)
Okakura Kakuzo	Okakura Kakuzo
I. THE CUP OF HUMANITY Tea began as a medicine and grew into a beverage. In China, in the eighth century, it entered the realm of poetry as one of the polite amusements. The fifteenth century saw Japan ennoble it into a religion of aestheticism – Teaism. Teaism is a cult founded on the adoration of the beautiful among the sordid facts of everyday existence. It inculcates purity and harmony, the mystery of mutual charity, the romanticism of the social order. It is essentially a worship of the Imperfect, as it is a tender attempt to accomplish something possible in this impossible thing we know as life.	I. Chén trà nhân loại Trà khởi đầu là một thứ thuốc, sau nâng lên thành món nước uống giải khát. Vào thế kỷ thứ tám, tại Trung Quốc, trà thâm nhập vào giới thi nhân như là là một trong những thú tiêu khiển của giới này. Qua thế kỷ mười lăm, nước Nhật nâng cao giá trị trà lên thành một thứ tôn giáo duy mỹ – gọi là Trà Đạo. Trà đạo là một thứ đạo đặt nền tảng trên sự tôn thờ cái đẹp xen lẫn giữa muôn vàn điều nhớp nhúa của cuộc sống đời thường. Ăn sâu vào trong trà ý niệm về sự thanh khiết và hòa điệu, sự huyền nhiệm của lòng nhân ái tương hỗ, tính lãng mạn của trật tự xã hội. Then chốt của trà đạo là tôn thờ sự Bất toàn, như là một nỗ lực dịu dàng hoàn thành điều có thể nào đó trong điều không thể mà ta biết rõ đang hiện hữu trong cuộc sống.

THE REAL LEADERSHIP LESSONS OF STEVE JOBS Bài học về lãnh đạo thực sự từ Steve Jobs

THE REAL LEADERSHIP LESSONS OF STEVE JOBS	Bài học về lãnh đạo thực sự từ Steve Jobs
Walter Isaacson, Harvard Business Review	Walter Isaacson, Harvard Business Review
EXPLORE THE ARCHIVE His saga is the entrepreneurial creation myth writ large: Steve Jobs cofounded Apple in his parents’ garage in 1976, was ousted in 1985, returned to rescue it from near bankruptcy in 1997, and by the time he died, in October 2011, had built it into the world’s most valuable company. Along the way he helped to transform seven industries: personal computing, animated movies, music, phones, tablet computing, retail stores, and digital publishing. He thus belongs in the pantheon of America’s great innovators, along with Thomas Edison, Henry Ford, and Walt Disney. None of these men was a saint, but long after their personalities are forgotten, history will remember how they applied imagination to technology and business.	KHẢO SÁT LƯU TRỮ Câu chuyện về Steve Jobs là sự tạo hóa kỳ diệu của tinh thần doanh nhân mà ai cũng phải thừa nhận: Steve Job, người đồng sáng lập ra hãng Apple trong gara ô tô của bố mẹ mình vào năm 1976, bị sa thải năm 1985 sau đó quay trở lại để cứu công ty trên bờ vực phá sản năm 1997. Tính đến thời điểm ông ra đi, tháng 10 năm 2011, ông đã thành công trong việc xây dựng nó thành một trong những công ty có giá trị cổ phần lớn nhất thế giới. Trong quá trình làm việc, Steve Jobs đã làm xoay chuyển bộ mặt của 7 ngành công nghiệp: Máy tính cá nhân PC, phim hoạt hình, âm nhạc, điện thoại, máy tính bảng, bán lẻ online và công nghệ xuất bản kỹ thuật số (Adobe). Ông thuộc vào hàng ngũ của một trong những nhà sáng chế hàng đầu mà nước Mỹ đã sản sinh, trong đó có Thomas Edison, Henry Ford và Walt Disney. Những con người này không phải thần hay thánh, nhưng lịch sử sẽ ghi nhớ cách họ vận dụng trí tưởng tượng siêu việt của mình trong sáng tạo công nghệ hay kinh doanh dù cho những tính cách cá nhân của họ dần đi vào quên lãng.

FIVE FANTASTIC DUMPLINGS OF HUE NĂM MÓN BÁNH TUYỆT VỜI CỦA HUẾ

FIVE FANTASTIC DUMPLINGS OF HUE	NĂM MÓN BÁNH TUYỆT VỜI CỦA HUẾ
It is sometimes said that Hue cuisine is the most refined of all Vietnamese culinary traditions, a note as much about the food as it is about the elegance and courtesy of the people of Hue. Be it because of their magisterial manner or their delicious food, Hue people are proud. Similarly, we’re proud to offer our selection of the five best Hue dumplings.	Người ta thường nói rằng ẩm thực Huế là tinh hoa của nền ẩm thực truyền thống Việt Nam, nó không chỉ là thức ăn mà còn thể hiện vẻ thanh tao và nhã nhặn của người Huế. Người Huế rất tự hào về cách thức chế biến bậc thầy những món ăn tuyệt vời của họ. Tương tự, chúng tôi cũng hãnh diện khi chọn ra năm món bánh Huế ngon nhất này.
1. Bánh bèo (Water fern cake) Water fern cake is one of the most popular snacks in Hue as well as in restaurants serving this cuisine throughout Vietnam. The fine, white steamed rice cakes topped with scallion oil and reddish shrimp floss are laid out on tiny ceramic dishes all placed on a round tray. This dish looks like water ferns floating on the surface of a lake, hence the name of the dish.	1. Bánh bèo Bánh bèo là một trong những món ăn vặt phổ biến nhất ở Huế cũng như trong những nhà hàng phục vụ món ẩm thực này trên khắp Việt Nam. Mẻ bánh bèo trắng nõn, đầy đặn được rải lên trên với dầu phi và tôm chấy đỏ rực nằm trong những chén sứ nho nhỏ, tất cả đều được đặt trong một cái khay tròn. Món ăn này trông như những lá bèo trôi nổi trên mặt hồ, nên mới có tên như vậy.
To eat it, use a spoon to sprinkle the rice cake with a sweet and spicy fish saucebefore serving. Alternatively, you can use the spoon to get the rice cake out of the dish and dip it gently in the sauce, but be careful not to let the toppings float away!	Để thưởng thức, dùng muỗng rắc một chút nước mắm chua ngọt lên phần bánh trước khi dùng. Có một cách khác là, bạn có thể dùng muỗng để nạy phần bánh ra khỏi chén và từ tốn nhúng nó vào phần nước chấm, nhưng cẩn thận đừng để phần bên trên rơi ra ngoài nhé!
Feel the soft and chewy rice cake in tandem with the spicy sauce; the fatty, sweet minced shrimp; scallion oil and the crispy piece of fried pork skin. The harmonious combination of taste, aroma, color and texture makes this simple dish one you will forever remember.	Hãy cảm nhận miếng bánh mềm mềm dai dai cùng nước chấm cay cay; những miếng tôm chấy beo béo, ngầy ngậy; hay dầu phi và những miếng tóp mỡ giòn giòn. Sự hoà quyện giữa vị giác, mùi thơm, màu sắc và cách bài trí khiến cho món ăn đơn giản này là thứ mà bạn sẽ không bao giờ quên.
2. Bánh bột lọc (Tapioca dumpling) Beside water fern cake, the tapioca dumpling is also famous to Hue’s visitors. Anyone would agree that this translucent dumpling encasing a bright red-orange shrimp inside looks very interesting and beautiful.	2. Bánh bột lọc Bên cạnh bánh bèo, bánh bột lọc cũng rất nổi tiếng đối với du khách khi đến Huế. Bất cứ ai cũng đều đồng ý rằng miếng bánh đùng đục chứa miếng tôm đỏ đỏ cam cam bên trong này trông rất thú vị và đẹp mắt.
This dumpling has a balance of chewy and sticky. Texturally, this dish’s pleasures are feeling the crust of shrimp shell playing against the softness of pork belly.	Món bánh này có sự cân bằng giữa dẻo và dai. Một cách hình thức thì việc cảm nhận độ cứng của vỏ tôm đối nghịch với độ mềm của mỡ mang đến sự lí thú cho món ăn này.
However, not everyone knows that to make it translucent and chewy, the tapioca starch must be mixed by hand with boiling water until it becomes a soft and smooth mixture. The shrimp and pork belly portions that go in to this dumpling are stir-fried in caramelized sugar for color and taste. The dumplings are then wrapped in banana leaves and boiled.	Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng để làm cho nó đục và dai như thế, bột lọc cần phải được trộn bằng tay cùng với nước sôi cho tới khi trở thành một hỗn hợp mềm và mượt. Phần tôm thịt bên trong chiếc bánh được xào cùng với đường già để tạo màu và vị. Sau đó, những miếng bánh tiếp tục được gói trong lá chuối và được đem đi nấu.
3. Bánh nậm (Flat rice dumpling) While this dumpling is not as famous as the others, it’s also a common street food sold in many places in Hue city. It has a white color and a flat, rectangular shape with golden shrimp and pork fillings inside, all wrapped in a banana leaf.	3. Bánh nậm Có thể món bánh này không nổi tiếng như phần còn lại, nhưng nó vẫn là một món ăn đường phố được bán ở rất nhiều nơi tại thành phố Huế. Nó có dạng chữ nhật, dẹp và có màu trắng, bên trong chứa tôm vàng và thịt heo, tất cả đều được gói trong lá chuối.
The dumpling is made from a rice flour batter mixed with a bit of tapioca starch. The fillings contain minced pork and shrimp stir-fried with shallots or green onions. First, the rice batter is spread on the banana leaf, with the fillings in the middle, then it is wrapped into shape and steamed. It is served with sweet spicy fish sauce.	Món bánh này được làm từ bột gạo trộn với một ít bột lọc. Phần nhân trên chứa thịt heo cắt vụn và tôm được xào cùng hẹ và hành lá. Trước tiên, phần bột gạo được rải đều trên lá chuối, cùng với phần nhân ở giữa, rồi nó được gói thành hình và đem đi hấp. Món ăn này đi cùng với nước mắm chua ngọt.
4. Bánh ram ít (Sticky rice dumpling on a pancake) This special dumpling was once a favorite in the royal court of Hue a long time ago, but it has remained popular since. Its name is derived from the dish’s combination of two distinct components: the steamed sticky rice dumpling (bánh ít) on top and the fried sticky rice pancake (bánh ram) at the bottom. You will find this combination of stickiness and crunchiness both novel and delicious.	4. Bánh ram ít Rất lâu về trước, món bánh đặc biệt này từng được hoàng cung Huế ưa thích và nó vẫn còn phổ biến cho tới nay. Tên gọi bắt nguồn từ sự kết hợp giữa hai thành phần riêng biệt của món ăn: phần bánh nếp hấp (bánh ít) nằm trên và phần bánh nếp chiên (bánh ram) ở dưới. Bạn sẽ thấy rằng sự kết hợp giữa dẻo và giòn này rất mới lạ mà lại ngon nữa.
Making this dumpling-on-a-pancake dish is a process that demands a lot of time as well as a skillful cook. First, make a smooth dough from glutinous rice flour, water and a little salt. Then, divide it into two parts. For the dumplings, wrap the dough around the filling—stir-fried minced pork and shrimp—then steam. For the pancakes, shape the dough into flat round pieces and deep fry.	Việc làm ra món ăn “ít nằm trên ram” như thế này tốn rất nhiều thời gian và đòi hỏi phải có tay nghề điêu luyện. Trước tiên, lấy bột gạo nếp, nước và một ít muối nhào thành bột nhẵn. Sau đó, chia nó làm hai phần. Để làm phần ít, bọc phần bột quanh nhân -là phần thịt heo cắt nhỏ cùng với tôm được xào qua- rồi đem đi hấp. Để làm phần ram, nặn bột thành miếng tròn, dẹp rồi chiên ngập dầu.
5. Bánh ướt (Steamed rice sheets) These are the same paper-thin, steamed rice sheets that go with Vietnamese sausages in other parts of Vietnam, but in Hue they get creative. Hue people fancy the dish with grilled or roasted pork instead.	5. Bánh ướt Chúng là những miếng giống nhau mỏng như tờ giấy, được hấp từ gạo và đi kèm với nhân xuất hiện ở nhiều nơi khác nhau trên khắp Việt Nam, nhưng ở Huế, chúng được làm khá sáng tạo. Người Huế lại thích ăn món này cùng với thịt nướng.
The steamed rice sheets are made from a rice flour and tapioca batter, thinly spread out and steamed on the spot. The grilled pork is then put on the sheet together with fresh herbs to make a roll. It can be served with sweet and spicy fish sauce (nước chấm) or a bean dip made of fermented soybean sauce (tương), ground meat and peanuts.	Bánh ướt được làm từ bột gạo và bột lọc, chúng được trải mỏng ra và hấp trên rá. Sau đó phần thịt nướng được đặt trong miếng bánh cùng với hành tươi để làm thành cuốn. Nó có thể ăn kèm với nước chấm chua ngọt hay tương chấm làm từ nước tương đậu nành, thịt xay và đậu phộng.
Served with roasted pork, the steamed rice sheets are to be eaten as a type of noodle together with fresh herbs and pickles. To serve, put all the ingredients together in a bowl with spicy fish sauce sprinkled on top and experience a symphony of tastes.	Khi ăn cùng với thịt nướng, bánh ướt được xem như là một loại bún ăn kèm với hành tươi và dưa chua. Để ăn, hãy đặt tất cả thành phần vào tô cùng với nước chấm được rải lên trên và đắm chìm trong sự hoà quyện của mùi vị.
	Translated by Trương Nhật Minh
https://www.citypassguide.com/en/travel/hue/food/blog/five-fantastic-dumplings-of-hue

THE UNFOLDING MEKONG DEVELOPMENT DISASTER Thảm hoạ vì các dự án phát triển trên sông Mêkông

THE UNFOLDING MEKONG DEVELOPMENT DISASTER	Thảm hoạ vì các dự án phát triển trên sông Mêkông
By Tom Fawthrop, The Diplomat, March 2, 2018	Tom Fawthrop, The Diplomat, 2-3, 2018
How China’s grand strategy for the Mekong impacts the river, and the countries downstream.	Chiến lược lớn của Trung Quốc ở sông Mêkông tác động như thế nào tới dòng sông, và các quốc gia ở hạ nguồn?
The Mekong has long cast a mystical spell over adventurers, wildlife experts, and scientists enchanted by its spectacular rapids and waterfalls, along with its endangered dolphins, giant manta rays, and Siamese crocodiles. The river’s biodiversity is second only to the Amazon.	Từ lâu, sông Mêkông là một bí ẩn đối với nhiều nhà thám hiểm, chuyên gia về động vật hoang dã, và nhà khoa học say mê về thác nước vì những thác nước ngoạn mục cùng với những con cá heo đang bị đe doạ tuyệt chủng, những con cá mập khổng lồ và những con cá sấu Siamese. Đa dạng sinh học của con sông này đứng thứ hai trên thế giới chỉ sau Amazon.
In recent years, however, this great international river – which flows through six countries – has increasingly grabbed the attention of engineers, technocrats, and energy consultants on a very different kind of mission: to exploit its roaring currents in pursuit of hydropower.	Trong những năm gần đây, dòng sông quốc tế tuyệt vời này chảy qua sáu quốc gia ngày càng thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa họcvà chuyên gia tư vấn năng lượng trên một khía cạnh rất khác: làm thế nào để khai thác dòng chảy mạnh mẽ của sông này trong việc sản xuất điện năng bằng đập thủy điện.
Any idea of environmental protection for the wonders of the Mekong has been marginalized by China’s grand Belt and Road Initiative (BRI) with its focus firmly fixed on trade, infrastructure development, and, along the Mekong, dam construction.	Bất kỳ ý tưởng nào nhằm bảo vệ môi trường cho kỳ quan của sông Mêkông đã bị phá vỡ bởi dự án lớn của Trung Quốc mang tên Một vành đai - Một con đường (Belt Road Initiative- BRI) với trọng tâm của nó là nhằm mục đích thương mại, phát triển cơ sở hạ tầng, và xây dựng nhiều đập thuỷ điện dọc theo sông này.
On the banks of the Mekong in Chiang Khong, in northern Thailand, local resident and teacher Niwat Roykaew explains the importance of the river. “The Mekong is very special for the people,” he says. “Our community understands what’s important for life: water, forests, soil, and culture.”	Trên bờ sông Mêkông ở Chiang Khong, miền bắc Thái Lan, cư dân địa phương và giáo viên Niwat Roykaew nói về tầm quan trọng của sông “Sông Mêkông rất đặc biệt đối với người dân ở đây. Cộng đồng của chúng tôi hiểu được điều gì quan trọng cho cuộc sống: nước, rừng, đất và văn hoá”.
He sees the soul of the river as a precious part of the country’s cultural heritage, something that should transcend financial interests. “Many governments only think about the economy,” he says. “[They think] nothing about nature and culture.”	Ông nhìn thấy linh hồn của dòng sông như một phần quý giá của di sản văn hóa của đất nước, một cái gì đó nên được giữ lại không để các lợi ích tài chính vượt qua. “Nhiều chính phủ chỉ nghĩ về khía cạnh kinh tế”, ông nói. “Họ không nghĩ gì về thiên nhiên và văn hoá”.
But China has a very different perspective on the Mekong (known as the Lancang in Chinese) as it attempts to fast-track development in the region.	Nhưng Bắc Kinh có một quan điểm rất khác về sông Mêkông (gọi là Lanang ở Trung Quốc) vì quốc gia này nhằm mục tiêu phát triển kinh tế nhanh chóng trong khu vực.
Is strong regional momentum toward greater integration with the Chinese economy destined for smooth sailing along the Mekong, sweeping all local obstacles and objections out of its path?	Liệu có động lực mạnh mẽ của khu vực hướng tới hội nhập sâu rộng hơn với nền kinh tế Trung Quốc nhằm tạo ra giao thông suôn sẻ dọc theo sông Mêkông, quét sạch mọi trở ngại và sự phản đối của địa phương ra khỏi con đường của nó?
At the Lancang-Mekong Cooperation (LMC) Foreign Ministers meeting in Dali, Yunnan, last December, there were signs of swaggering confidence from China. Chinese Foreign Minister Wang Yi aptly described the LMC process as preparing the ground for the “bulldozer,” to denote the mechanism that will promote smooth and uninterrupted cooperation among the its members.	Tại cuộc họp của Bộ trưởng Ngoại giao về Hợp tác Lanang-Mêkông (LMC) ở Dali, Vân Nam, hồi tháng 12 năm ngoái, đã có dấu hiệu cho thấy niềm tin đang lan toả từ Trung Quốc. Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã mô tả quy trình LMC như là một bước chuẩn bị cho “chiếc máy ủi” để đưa ra cơ chế thúc đẩy hợp tác nhịp nhàng giữa các quốc gia thành viên.
“The LMC is not a talk shop, but a bulldozer moving forward steadily and firmly to make the cooperation become true,” Wang said.	Vương nói: “LMC không phải là chỗ nói chuyện, mà là chiếc xe ủi đất đang tiến lên phía trước vững vàng, chắc chắn để biến sự hợp tác trở thành hiện thực”.
That is the kind of language that scares a great many people downstream, including some ASEAN diplomats. At the Dali meeting, Chinese officials insisted on using the term in the joint press statement.	Đó là một loại ngôn ngữ khiến nhiều người ở khu vực hạ lưu lo lắng, bao gồm một số nhà ngoại giao của ASEAN. Tại phiên họp Dali, các quan chức Trung Quốc khăng khăng đòi sử dụng thuật ngữ đó trong thông cáo báo chí chung.
China is supremely confident of its position, with two countries – Laos and Cambodia – enmeshed in a nexus of loans, investment, and obligations already on board. But a simmering conflict over the equitable sharing of water resources is deeply felt in Thailand, and even more in the Vietnamese delta, where upstream dams and climate change have made the region more prone to severe drought.	Trung Quốc rất tự tin về vị thế của mình, với hai quốc gia - Lào và Campuchia - đang cần các khoản vay, đầu tư và có nhiều cam kết. Tuy nhiên, một cuộc xung đột lớn về chia sẻ tài nguyên nước một cách công bằng đã diễn ra ở Thái Lan và thậm chí nhiều hơn ở đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam, nơi các đập thượng nguồn và biến đổi khí hậu làm cho khu vực có nguy cơ phảiđối mặt với hạn hán nghiêm trọng hơn.
While China is unleashing its BRI on the river, the latest research warns that a healthy Mekong has never been in greater danger from overexploitation and the unregulated damming of the river.	Trong khi Trung Quốc đang thúc đẩy BRI của mình trên sông, nghiên cứu gần đây nhất cảnh báo rằng sông Mêkông đang đối mặt với nguy cơ lớn chưa từng có do khai thác quá mức và việc xây dựng ồ ạt một cách không kiểm soát nhiều nhà máy thuỷ điện.
“Twenty years ago, the Mekong was one of the last large healthy tropical systems,” says Marc Goichot, a World Wildlife Fund (WWF)-Greater Mekong water resources expert. “Today the Mekong delta is literally sinking and shrinking. All of this is pushing more freshwater species such as river dolphins to the brink of extinction, while also causing serious limitations to economic growth.” The WWF has called for a different approach to economic development in the Mekong.	Ông Marc Goichot thuộc Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) và là chuyên gia về nguồn tài nguyên nước của sông Mekong, nói: “Hai mươi năm trước đây, sông Mêkông là một trong những hệ sinh thái nhiệt đới lớn cuối cùng”. Ngày nay đồng bằng sông Cửu Long đang chìm và co lại. Tất cả những điều này đang đẩy nhiều loài nước ngọt như cá heo lên bờ vực tuyệt chủng, đồng thời gây ra những hạn chế nghiêm trọng cho tăng trưởng kinh tế”. WWF đã kêu gọi một cách tiếp cận khác nhau đối với phát triển kinh tế ở sông Mêkông.
Last year a joint report from the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) and the Stockholm Environment Institute (SEI) revealed that “The flow of sediment/nutrients in the Mekong has already been reduced by 70% due to the Chinese dams built on the Lancang [upper Mekong] in China.” Sediment is critical to the health of the river and essential for the replenishment of the delta in Vietnam.	Năm ngoái, một báo cáo chung của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoá của Liên Hợp Quốc (UNESCO) và Viện Môi trường Stockholm (SEI) cho thấy “dòng chảy của trầm tích/chất dinh dưỡng ở sông Mêkông đã giảm 70% do các đập ở Trung Quốc được xây dựng trên sông Lanang (là phần thượng lưu của sông Mêkông) ở Trung Quốc”.“Trầm tích là điều quan trọng đối với sức khoẻ của con sông và rất cần thiết cho việc bổ sung đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam”.
Sadly, the Chinese architects of the BRI strategy do not appear to have lost any sleep over the state of the river.	Đáng buồn thay, các kiến trúc sư Trung Quốc của chiến lược BRI dường như không quan tâm đến tình trạng của con sông.
The Lancang-Mekong Cooperation Mechanism China’s mastery over these precious water resources was clearly on display at the second summit of the LMC, attended by leaders from all six riparian states and held in Phnom Penh in January 2018.	Cơ chế Hợp tác Lancang-Mekong Việc Trung Quốc nắm giữ các nguồn tài nguyên nước quý giá này đã được đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai của LMC tổ chức tại Phnom Penh vào tháng 1 năm 2018 với sự tham dự của các lãnh đạo đến từ sáu quốc gia dọc theo sông.
The LMC was proposed, framed, and set up by China in 2016 as a rival organization to the long-established Mekong River Commission (MRC), which counts four states as members: Cambodia, Laos, Thailand, and Vietnam.	LMC đã được đề xuất, xây dựng và thiết lập bởi Trung Quốc vào năm 2016 với tư cách là một tổ chức đối nghịch với Uỷ hội sông Mêkông (MRC) thành lập từ lâu, với bốn quốc gia thành viên là Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam.
The MRC was set up by the 1995 Mekong Agreement with a mandate to facilitate good governance in pursuit of an international river of friendship and cooperation based on rules and procedures. China and Myanmar opted for observer status.	MRC được thành lập theo Hiệp định Mêkông năm 1995 với nhiệm vụ tạo điều kiện cho việc quản lý tốt sông Mekong trên tinh thần hữu nghị và hợp tác dựa trên các quy tắc và thủ tục. Trung Quốc và Myanmar đã lựa chọn vị thế quan sát viên.
Thitinan Pongsudhirak, director of the Institute of Security and International Studies (ISIS) at Chulalongkorn University in Thailand, commented at a media forum that “the LMC is a way of showing that China only plays by its own rules. It creates fait accompliby building dams upstream to the detriment of downstream countries, and then sets up its own governing body.”	Thitinan Pongsudhirak, giám đốc của Viện An ninh và Nghiên cứu Quốc tế (ISIS), Đại học Chulalongkorn ở Thái Lan, bình luận tại một diễn đàn rằng “LMC là một cách chỉ ra rằng Trung Quốc chỉ chơi theo các quy tắc riêng của mình. Quốc gia này xây dựng nhiều đập thủy điện ở thượng nguồn gây thiệt hại cho các nướcở vùng hạ lưu, và sau đó thành lập cơ quan quản lý của chính mình”.
According to Paul Chambers, an international relations specialist at Thailand’s Naresuan University, “China is seeking to make the Mekong River Commission irrelevant by the creation of the LMC. Beijing would like to penetrate all of mainland Southeast Asia, maintaining the region as a periphery of its strategic control. For China, controlling the Mekong region has become a classic case of geo-hegemony.”	Theo Paul Chambers, một chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Đại học Naresuan của Thái Lan, thì “Trung Quốc đang tìm cách làm cho Ủy hội Sông Mekong không liên quan đến việc thành lập LMC. Bắc Kinh muốn xâm nhập vào lục địa Đông Nam Á, duy trì khu vực như là một ngoại vi của việc kiểm soát chiến lược của nó. Đối với Trung Quốc, việc kiểm soát vùng sông Mêkông đã trở thành một trường hợp cổ điển về quyền lãnh đạo địa lý”.
Besides the dams, China is building railway lines to connect its southern city of Kunming with Bangkok, Thailand via Vientiane, Laos and a superhighway to connect Cambodia’s Phnom Penh with Sihanoukville. These infrastructure projects spawn other construction activities including apartments, skyscrapers, satellite cities, markets, and shopping malls.	Bên cạnh việc xây nhiều đập, Trung Quốc đang xây dựng đường sắt để kết nối thành phố Côn Minh với Bangkok qua Vientiane và một xa lộ để nối Phnom Penh với Sihanoukville của Campuchia. Các dự án cơ sở hạ tầng này tạo ra các hoạt động xây dựng khác bao gồm khucăn hộ, nhà chọc trời, các thành phố vệ tinh, chợ và trung tâm mua sắm.
The Cambodian government, readily seduced by Beijing’s pledges to fund a new Phnom Penh airport, a highway, and a hospital, neglected to bring up any troublesome questions about the damage done by Chinese dams to Cambodia’s agriculture, fisheries, and food security.	Chính phủ Cam-pu-chia, dễ bị quyến rũ bởi các cam kết của Bắc Kinh để tài trợ cho việcxây dựng một sân bay mới Phnom Penh, một xa lộ, và một bệnh viện, không để ý đến những hậu quả và thiệt hại do đập của Trung Quốc gây ra đối với nông nghiệp, thủy sản và an ninh lương thực của Campuchia.
Ultimately, the environmental crisis faced by downstream countries, especially Cambodia and Vietnam, has been swept under the red carpet of Chinese largesse.	Cuối cùng, cuộc khủng hoảng về môi trường mà các nước ở khu lực hạ lưu, đặc biệt là Campuchia và Việt Nam, đã bị cuốn theo tấm thảm đỏ của Trung Quốc.
One glaring example of China’s pervasive role in the region is the corrupt enclave known as the Kings Romans Casino complex in Bokeo province in northern Laos.	Một ví dụ rõ ràng về vai trò phổ biến của Trung Quốc trong khu vực là vấn đề tham nhũng được biết đến như khu phức hợp Kings Romans Casino ở Bokeo thuộc miền bắc nước Lào.
Located within the Golden Triangle Special Economic Zone (GTSEZ), its administration is firmly in the hands of a shady Chinese business group that has been strongly linked to wildlife trafficking.	Nằm trong Khu kinh tế Đặc biệt Tam giác vàng (GTSEZ), chính quyền nơinàynằm trong tay một nhóm doanh nghiệp Trung Quốc, có liên quan chặt chẽ đến buôn bán động vật hoang dã.
Smooth Sailing or Turbulence Ahead? The Chinese strategy for the Mekong region has unsurprisingly encountered almost no opposition in Laos, the weakest of the four MRC nations. A high-speed train line connecting Kunming in Yunnan province to the Lao border with Thailand is already under construction. China stands to benefit from greater connectivity with Thailand, but what does Laos have to gain?	Giao thông trên sông thuận lợi hoặc sự nhiễu loạn ở tương lai? Chiến lược của Trung Quốc đối với khu vực Mêkông đã không gặp phải bất kỳ sự phản đối nào ở Lào, nước yếu nhất trong bốn quốc gia MRC. Một tuyến đường sắt cao tốc kết nối Côn Minh ở tỉnh Vân Nam với biên giới Lào và Thái Lan đã được xây dựng. Trung Quốc có thể được hưởng lợi từ kết nối này với Thái Lan, nhưng Lào cần phải đạt được những gì?
Brian Eyler, the director for Southeast Asia at the U.S.-based Stimson Center, was skeptical, saying“clearly China will gain the most from the $6 billion construction.”	Brian Eyler, giám đốc khu vực Đông Nam Á tại Trung tâm Stimson của Hoa Kỳ, tỏ thái độ hoài nghi, nói rằng “rõ ràng Trung Quốc sẽ đạt được nhiều nhất từ dự án xây dựng 6 tỷ đô la”.
“It will have profound impacts on local economy,” Eyler added. “I believe the construction of the railway will unlock mineral extraction and logging opportunities that Chinese investors will jump on, and this will only lead to the further depletion of Laos’ natural resources.”	“Dự án sẽ có những tác động sâu sắc đến nền kinh tế địa phương”, Eyler nói thêm. “Tôi tin rằng việc xây dựng tuyến đường sắt sẽ mở ra cơ hội khai thác khoáng sản và gỗrừngmà các nhà đầu tư Trung Quốc sẽ nhảy vào, và điều này sẽ chỉ dẫn đến sự suy giảm nguồn tài nguyên thiên nhiên của Lào”.
It appears that the cards are stacked heavily in favor of China in its quest to consolidate control over its geopolitical “backyard.” Beijing’s geopolitical strategy can count on Cambodia’s Prime Minister Hun Sen, the Lao leadership, and local elites to embrace Chinese hegemony along the Mekong.	Có vẻ như các quân bài được xếp chồng lên nhau để ủng hộ Trung Quốc trong nỗ lực củng cố quyền kiểm soát ‘sân sau’ địa lý chính trị của mình. Chiến lược địa chính trị của Bắc Kinh có thể dựa vào Thủ tướng Campuchia Hun Sen, lãnh đạo Lào và các lãnh đạo địa phương để nắm quyền bá chủ Trung Quốc dọc theo Mekong.
But the great Mekong river is famed for its rapids and turbulence. Chinese engineers have already tamed the wild currents on the Lancang as it flows through China, but they have never recognized the importance of sediment flow for the Mekong system as a whole.	Tuy nhiên, sông Mekong lớn nổi tiếng với những cơn giông và bất ổn. Các kỹ sư Trung Quốc đã thuần hóa dòng chảy hoang dã trên sông Lanang khi nó chảy qua Trung Quốc, nhưng họ chưa bao giờ nhận ra tầm quan trọng của dòng chảy trầm tích đối với toàn bộ hệ thống sông Mêkông.
The Mekong feeds some of the most productive freshwater fisheries on the planet. There is great strategic importance for a river that provides food security for 60 million people. The simmering conflict over the sharing of precious water resources is likely to escalate in the long term, leading to resistance by lower Mekong nations to China’s growing hegemony.	Sông Mekong cung cấp một lượng thủy sản nước ngọt lớn nhất trên hành tinh này. Sông có một tầm chiến lược quan trọng, cung cấp an ninh lương thực cho 60 triệu người. Mâu thuẫn lớn về chia sẻ tài nguyên nước quý báu có thể sẽ leo thang về lâu dài, dẫn đến sự phản kháng của các nước hạ vùng lưu sông Mêkông đối với quyền bá chủ ngày càng tăng của Trung Quốc.
In Thailand, the Chiang Khong Conservation Group organized a series of protests in 2017 challenging China’s “Mekong River Navigation Channel Improvement Project,” a euphemism for dynamiting the picturesque rapids, rocks, and islets that dot the river, and block larger ships from penetrating further down Southeast Asia’s longest waterway.	Tại Thái Lan, Nhóm Bảo tồn Chiềng Khong đã tổ chức một loạt các cuộc biểu tình vào năm 2017 nhằm vào “Dự án Cải thiện giao thông sông Mêkông” của Trung Quốc, một thuật ngữ hùng hồn nhằm phá bỏ các thác, đá và các hòn đảo nhỏ xinh đẹp trên sông để các tàu lớn có thể đi trên đường thủy dài nhất Đông Nam Á.
By 2020, China plans to remove all natural obstacles to engineering a safe, 890-kilometer shipping lane stretching from the southern Yunnan province port of Simao, through Thailand’s northern stretch of the river, to the ancient royal Lao capital and now tourism hub of Luang Prabang.	Đến năm 2020, Trung Quốc có kế hoạch loại bỏ tất cả các trở ngại tự nhiên để xây dựng một làn đường vận chuyển an toàn dài 890 kilômét kéo dài từ cảng Simao phía nam tỉnh Vân Nam, thông qua đoạn phía bắc của Thái Lan tới thủ đô Lào cổ và là trung tâm du lịch của Luang Prabang.
Chinese survey ships researching the islets and rapids at Khon Pi Luang, about 20 kilometers upriver from the Thai border port of Chiang Khong, have been the target of a flotilla of lively river protests, their boats festooned with banners and motifs that say in Thai and Chinese: “The Mekong is not for Sale,” and “Stop All Blasting of the Mekong.”	Các tàu khảo sát Trung Quốc nghiên cứu các hòn đảo và thác tại Khon Pi Luang, khoảng 20 km từ thượng nguồn của cảng Chiang Khong của Thái Lan, là mục tiêu của một cuộc biểu tình trên sông của cư dân địa phương với các khẩu hiệu “Sông Mekong không phải để bán”, và “Ngừng mọi Vụ nổ trên sông Mekong” bằng tiếng Thái và tiếng Trung.
So far the Thai government has only granted approval to Chinese survey ships to enter the river zone that divides Thailand and Laos to gather information for an assessment. No final decision on blasting has been taken. Permission from the Thai military government is not assured, but not because of environmental issues.	Cho đến nay, Chính phủ Thái Lan chỉ chấp thuận cho các tàu khảo sát Trung Quốc vào khu vực sông chia cắt Thái Lan và Lào để thu thập thông tin để đánh giá. Quyết định cuối cùng về nổ mìn không được đưa ra. Chính phủ quân sự Thái Lan không cho phép, nhưng không phải vì các vấn đề môi trường.
In northern Thailand, local government and businesses are wary of the Chinese initiative. Wiroon Khampilo, former president of the Chiang Rai Chamber of Commerce and a businessman in the province, said businesses in Thailand would not be helped by the navigation project. China would reap the benefits, while damaging Thailand’s environment.	Ở miền bắc Thái Lan, chính quyền địa phương và các doanh nghiệp đang thận trọng với sáng kiến của Trung Quốc. Wiroon Khampilo, cựu chủ tịch Phòng Thương mại Chiang Rai và một doanh nhân trong tỉnh, cho biết các doanh nghiệp ở Thái Lan sẽ không được trợ giúp bởi dự án chuyển hướng. Trung Quốc sẽ gặt hái được những lợi ích, đồng thời phá hỏng môi trường của Thái Lan.
The so-called improvement project will provide large advantages to Chinese traders and could precipitate a future in which more Chinese products pour into the Thai market at ever cheaper prices. Meanwhile, Wiroon pointed out to the Mekong Eye, Thai traders would benefit little: “We have very few goods to transport via the river to sell in China.” Wiroon also warned that allowing China to alter the river channel would jeopardize local people’s livelihoods and the local economy, which depend heavily on a healthy river ecosystem.	lớn cho các thương nhân Trung Quốc và có thể giúp nhiều sản phẩm của Trung Quốc đổ vào thị trường Thái Lan với giá rẻ hơn bao giờ hết trong tương lai. Wiroon cũng cảnh báo rằng việc cho phép Trung Quốc thay đổi dòng chảy sẽ gây nguy hiểm cho sinh kế của người dân địa phương và do đó, nền kinh tế địa phương, phụ thuộc rất nhiều vào một hệ sinh thái sông nước lành mạnh.
Chiang Khong leaders filed a petition with the National Human Rights Commission (NHRC) to challenge Thai cooperation with the Chinese plan in 2017. But perhaps even more important than the questionable economic rationale of granting China a green light to reshape the river with dynamite are the national security concerns relating to sovereignty and Thailand’s international border demarcation with neighboring Laos. The border runs roughly down the middle of the Mekong. This could make a “belt and river” controlled by China too much for Thailand’s military regime to stomach.	Những dự án dưới tên gọi cải thiện sẽ đem lại lợi ích Các nhà lãnh đạo Chiang Khong đã kiến nghị với Ủy ban Nhân quyền Quốc gia (NHRC) để thách thức sự hợp tác của Thái Lan với kế hoạch của Trung Quốc vào năm 2017. Nhưng có lẽ quan trọng hơn lý do kinh tế nếu bật đèn xanh cho phép Trung Quốc sử dụng thuốc nổ để nắn lại dòng sông là mối quan ngại về an ninh quốc gia liên quan đến chủ quyền và phân chia ranh giới quốc gia giữa Thái Lan với nước láng giềng Lào. Biên giới hai nước là đường nước giữa sông Mêkông. Điều này có thể khiến dự án “Một vành đai, một con sông” vốn được kiểm soát bởi Trung Quốc trở nên quá sức chịu đựng của chính thể quân sự Thái.
Then there’s the issue of culture.	Thế còn vấn đề văn hóa
Chinese ambitions to construct a new port on the Mekong and other projects pose a major threat to the cultural survival of one of Asia’s most popular world heritage sites, the ancient royal capital of Luang Prabang in Laos.  Paul Chambers of Thailand’s Naresuan University paints a grim picture of what may happen to this cultural icon of the region in the next 10 to 15 years if the navigation plan is implemented.	Tham vọng của Trung Quốc để xây dựng một cảng mới trên sông Mekong và các dự án khác đặt ra một mối đe dọa lớn cho sự tồn tại văn hoá của một trong những di sản thế giới phổ biến nhất của châu Á, thủ đô cổ xưa của Luang Prabang ở Lào. Paul Chambers của Đại học Naresuan của Thái Lan đã vẽ ra bức tranh tàn khốc về những gì có thể xảy ra với biểu tượng văn hoá này trong khu vực trong 10 đến 15 năm tới nếu kế hoạch nắn sông được thực hiện.
“The rapid transformation of the Lao world heritage site will result in this cultural mecca being replaced by a Chinese commercial hub and the superimposition of Chinese cultural art and architecture across northern Laos,” he says. “Luang Prabang would end up as a new Chinese town.”	Ông nói: “Sự chuyển đổi nhanh chóng của di sản thế giới ở Lào sẽ dẫn đến việc thành phố này bị thay thế bởi một trung tâm thương mại của Trung Quốc và là sự sắp đặt của nghệ thuật và kiến trúc văn hoá Trung Quốc ở miền bắc nước này. “Luang Prabang sẽ trở thành một thị trấn mới của Trung Quốc”.
This transformation is already underway elsewhere in the country, and is sparking resentment. A Laotian academic based in northern Laos, who requested anonymity, observed that “anti-Chinese feelings have become rife in recent years because they feel they are becoming more and more a province of China.” On another part of the Mekong, only 100 kilometers away from Thailand, the Chinese-backed Pak Beng dam has been stalled by various forms of “turbulence,” including anti-dam demonstrations (in Chiang Khong), litigation seeking to block Thailand’s support for the dam, and the current energy review by the authorities in Bangkok. The $2.4 billion Pak Beng dam is a 912-megawatt hydropower project being developed by China’s Datang(Lao) Pak Beng Hydropower Co. Ltd.,a Beijing-based company, with an understanding that 90 percent of electricity generated would be sold to Thailand. However, the power purchasing agreement is on hold pending Thailand’s ongoing energy review.	Sự chuyển đổi này đã được tiến hành ở những nơi khác trong nước, và đang gây ra sự oán giận. Một học giả ở miền bắc Lào, người yêu cầu giấu tên, nhận xét rằng “tinh thần chống Trung Quốc đã trở nên phổ biến trong những năm gần đây vì họ cảm thấy ngày càng trở thành một tỉnh của Trung Quốc”. Việc xây dựng đập Pak Beng trên sông Mekong cách Thái Lan 100 km do người Trung Quốc hậu thuẫn, đã bị đình trệ bởi các dạng “biến động” khác nhau bao gồm nhiều cuộc biểu tình chống đập (ở Chiang Khong), kiện tụng nhằm ngăn cản sự hỗ trợ của Thái Lan đối với đập, và việc người Thái xem xét lại kế hoạch sử dụng điện năng. Dự án đập Pak Beng, với tổng mức đầu tư 2,4 tỷ đô la, là một dự án thủy điện 912 megawatt đang được phát triển bởi Datang Pak Beng Hydropower Co. Ltd, một công ty có trụ sở tại Bắc Kinh. Dự kiến, 90% điện năng của nhà máy này sẽ được bán cho Thái Lan. Tuy nhiên, hiệp định mua bán điện đang bị đình trệ trong khi Bangkok đang xem xét lại kế hoạch tiêu thụ năng lượng.
It was scheduled to be launched in December 2017 as the third dam in Laos on the lower Mekong.	Dự kiến việc xây dựng Pak Beng được khởi công vào tháng 12 năm 2017, là đập thứ ba của Lào ở hạ lưu sông Mêkông.
Niwat Roykaew’s Chiang Khong group is one of the plaintiffs in a court case filed against theThai Water Resources Department and the Thai National Mekong Committee, state authorities that have lent support to the dam.	Nhóm Chiang Khong của Niwat Roykaew là một trong những nguyên đơn trong một vụ kiện chống lại Sở Thuỷ lợi Thái Lan và Uỷ hội sông Mêkông Thái Lan, là những cơ quan nhà nước đã ủng hộ việc xây đập.
In another twist to the Pak Beng tale, it appears that the Chinese company is coming to terms with investor risk, a changing energy climate, and organized Thai opposition. The company met for a dialogue with the Thai Mekong People’s Network from Eight Provinces, led by the Chiang Khong group – perhaps the first ever such dialogue between a dam-builder and a localopposition network in Thailand.	Theo một cách khác của câu chuyện Pak Beng, có vẻ như công ty Trung Quốc đang phải đối phó với rủi ro của nhà đầu tư, thay đổi kế hoạch sử dụng năng lượng và phe đối lập Thái Lan. Công ty đã có một cuộc đối thoại với Mạng lưới Người Thái Lan ở Mêkông từ tám tỉnh, do nhóm Chiang Khong dẫn đầu - có lẽ là cuộc đối thoại đầu tiên giữa phía xây dựng đập và một mạng lưới đối lập địa phương ở Thái Lan.
After the historic encounter, a press release was issued, noting: “We The Thai Peoples Network declare our position from the Dialogue with Datang (Lao) Pak Beng Hydropower Co. Ltd.. We demand an integrated assessment of the Mekong dam cascade including Xayaburi, Sanakham, Pak Beng and Don Sahong Dams.	Sau cuộc gặp lịch sử, thông cáo báo chí đã được ban hành, lưu ý: “Chúng tôi Mạng lưới nhân dân Thái Lan tuyên bố thái độ của chúng tôi từ Đối thoại với Datang Pak Beng Hydropower Co. Ltd. Chúng tôi yêu cầu một đánh giá tổng hợp của các đập thủy điện trên sông Mekong bao gồm Xayaburi, Sanakham, Pak Beng và Don Sahong.
We support a Dialogue that builds on an evidence-based body of knowledge, and confirm our interest in an ongoing dialogue process.”	Chúng tôi ủng hộ một cuộc đối thoại dựa trên cơ sở của các bằng chứng, và khẳng định sự quan tâm của chúng tôi đối với một quá trình đối thoại đang diễn ra.
In Vietnam, almost 4,000 kilometers from the source of Mekong in China, farmers watch with dismay at the sight of their delta shrinking and sinking, with salinization from the sea encroaching on the freshwater needed to irrigate the nation’s indispensable rice-bowl. Developers often claim that dams help alleviate poverty. But Nguyen Huu Thien, a wetlands ecologist in Can Tho at the heart of the Mekong delta in Vietnam, says the reverse is true.	Ở Việt Nam, cách đầu nguồn của sông Mêkông ở Trung Quốc khoảng 4.000 km, nông dân lo lắng khi nhìn thấy đồng bằng bị thu hẹp và chìm dần, với sự nhiễm mặn ngàycàng trầm trọng ở vựa lúa lớn nhất nước. Các nhà phát triển thường cho rằng đập giúp giảm nghèo. Tuy nhiên, Nguyễn Hữu Thiện, một nhà sinh thái học ở Cần Thơlàtrung tâm đồng bằng sông Cửu Long, nói ngược lại.
“In the delta, environmental degradation leads to poverty, social tension, and even tensions between countries. The impact from the dams should be considered a nontraditional security issue that causes social and political instabilities,” he says.	“Ở đồng bằng, suy thoái môi trường dẫn đến đói nghèo, căng thẳng xã hội, thậm chí cả căng thẳng giữa các quốc gia. Tác động của đập nên được coi là một vấn đề an ninh phi truyền thống gây ra những bất ổn xã hội và chính trị”, ông nói.
For Thien, the future of Vietnam’s rice-bowl looks bleak.The Mekong delta region produces 90 percent of the rice Vietnam exports and contributes approximately 23 percent to the nation’s GDP, he points out. “As millions of people in the Mekong region become impoverished due to the impacts from the dams (as well as climate change), people will have to migrate elsewhere to seek employment,” Thien says.	Ông Thiện cho biết tương lai của vựa lúa đồng bằng sông Cửu Long rất ảm đạm. Đồng bằng sông Cửu Long sản xuất 90% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam và đóng góp khoảng 23% cho GDP của quốc gia. Ông Thiện nói: “Khi hàng triệu người ở vùng sông Mêkông bị nghèo đói do tác động của các đập (cũng như biến đổi khí hậu), người dân sẽ phải di chuyển ở nơi khác để tìm kiếm việc làm”.
Can China Change? Can China be pressured to shift its development model in a greener, more sustainable direction?	Trung Quốc có thể thay đổi? Liệu Trung Quốc có bị áp lực để thay đổi mô hình phát triển của mình theo hướng xanh hơn, bền vững hơn?
Xuezhong Yu, a senior hydro-environmental scientist, regards water allocation andenvironmental effects of hydroelectric projects as two critical transboundary issues in the Lancang-Mekong basin. According to a research paper by Yu, “The success of water resources collaboration will enhance the mutual trust and consolidate the comprehensive and cooperative partnership among the Lancang-Mekong countries. Hydropower development will be the core of water resources collaboration.”	Xuezhong Yu, một nhà khoa học môi trường thủy điện cao cấp, xem xét việc phân bổ nước và các tác động môi trường của các dự án thủy điện như là hai vấn đề xuyên biên giới quan trọng ở lưu vực sông Lancang-Mekong. Theo một nghiên cứu của Yu thì “Sự thành công của hợp tác về tài nguyên nước sẽ tăng cường sự tin tưởng lẫn nhau và củng cố quan hệ đối tác toàn diện và hợp tác giữa các quốc gia ở Lanang-Mekong. Phát triển thủy điện sẽ là cốt lõi của hợp tác về tài nguyên nước”.
But so far the LMC framework does not provide any defined space for critical debate over damming the Mekong. Its rival, the MRC, facilitates discussion, consultation, equal partnership of member states, and provides for some recognition of a role for civil society. All that isconspicuously lacking in the LMC.	Nhưng cho đến nay khuôn khổ LMC không cung cấp bất kỳ không gian cho các cuộc tranh luận quan trọng đối với việc xây dựng đập Mekong. Đối thủ của nó, Ủy hội sông Mêkông, tạo điều kiện thảo luận, tham vấn, quan hệ đối tác bình đẳng giữa các quốc gia thành viên, và cung cấp một số nhận thức về vai trò của xã hội dân sự. Tất cả nhữngđiều này không cótrong LMC.
Many Chinese hydropower companies have carried out poor quality environmental impact assessments (EIAs) and failed to consult local communities, according to Zhou Dequn, a conservation biologist at Kunming University of Science and Technology. Zhou observes that “that these kinds of malpractice have also occurred on Chinese-funded hydropower projects in Laos.”	Theo Zhou Dequn, nhà sinh vật học bảo tồn thuộc Đại học Khoa học và Công nghệ Côn Minh, nhiều công ty thủy điện của Trung Quốc đã tiến hành đánh giá tác động môi trường (EIA) một cách cẩu thả và không tham khảo ý kiến cộng đồng địa phương. Zhou lưu ý rằng “những loại vụ lợi này cũng xảy ra đối với các dự án thủy điện do Trung Quốc tài trợ ở Lào”.
Zhou reported in chinadialoguethat “China is exporting its bad business behavior and ignorance of rule of law to the Mekong region. Our wealthy businessmen abroad do not have the interest or technical capacity to promote sustainable practices, nor do they consider the legal context of their actions.” In Phnom Penh, Cornell University Ph.D. student Youyi Zhang agreed: “It is true that China has promoted the export of coal and hydropower firms to developing countries, because of flagging demand at home.  These Chinese companies have forged strong alliances with host governments and formed vested interests.”	Chu đã báo cáo trong Chinadialogue rằng “Trung Quốc đang xuất khẩu hành vi kinh doanh xấu và sự thiếu hiểu biết về luật pháp đối với khu vực sông Mêkông. Các doanh nhân giàu có của chúng ta ở nước ngoài không quan tâm hoặc không có năng lực kỹ thuật để thúc đẩy tính bền vững, cũng không xem xét bối cảnh luật pháp của hành động của họ”. Tại Phnom Penh, Youyi Zhang-nghiên cứu sinh tại Đại học Cornell, phát biểu “Đúng là Trung Quốc đã đẩy mạnh xuất khẩu công nghệ nhiệt điện sử dụngthan đá và thủy điện sang các nước đang phát triển, vì nhu cầu trong nướcđang giảm. Các công ty Trung Quốc này tạo ra các liên minh chặt chẽvới chính phủ nước chủ nhà và tạo ra các nhóm lợi ích”.
Is there any way to change this? Zhang responded that “the host government should implement stricter environmental and social regulatory framework and kick out firms with significant environmental consequences. When pressure mounts, policy will change.”	Có cách nào để thay đổi điều này? Zhang trả lời rằng “chính phủ nước chủ nhà nên thực hiện nghiêm túc khuôn khổ pháp lý môi trường và xã hội và loại bỏ các doanh nghiệp có những hậu quả nghiêm trọng về môi trường. Khi áp lực tăng, chính sách sẽ thay đổi”.
As in the case of the Pak Beng dam, pressure is mounting on Chinese companies to consider more carefully investor risks and environmental impacts as well as to consult with local stakeholders. The more responsible investors have learned a big lesson from the suspension of the Chinese Myitsone mega-dam in Myanmar.	Trong trường hợp dự án Pak Beng, áp lực tăng buộc các công ty Trung Quốc cần phải cân nhắc nhiều hơn về rủi ro của nhà đầu tư và tác động môi trường cũng như tham vấn với các bên liên quan ở địa phương. Các nhà đầu tư có trách nhiệm hơn đã học được một bài học lớn từ việc đình chỉ siêu dự án đập thuỷ điện Myitsone của Trung Quốc ở Myanmar.
The Stimson Center’s Brian Eyler detects a greater understanding of financial and environmental risks related to Mekong dams and argues that Mekong energy development is reaching a critical crossroads. Chinese developers could, Eyler argues, switched to non-hydropower renewable energy generation projects and innovation in electricity transmission instead of “bulldozing dams in ways that will transform the region and send it further down the pathway of unsustainable development.”	Brian Eyler của Trung tâm Stimson chỉ ra những rủi ro về tài chính và môi trường liên quan đến các con đập ở Mêkông và cho rằng phát triển năng lượng ở Mêkông đang ở ngã ba đường. Theo Eyler, các nhà phát triển Trung Quốc có thể chuyển sang các dự án phát điện năng lượng tái tạo không phải là thủy điện và cải tiến việc truyền tải điện thay vì xây ồ ạt đập thuỷ điện tạo ra sự phát triển không bền vững cho khu vực.
Lower Mekong countries, he says, also need to lobby for increased investment in Chinese solar and wind generation.	Các quốc gia vùng hạ lưu sông Mêkông cũng cần phải vận động hành lang để Trung Quốc tăng cường đầu tư vào việc sản xuất năng lượng mặt trời và gió, ông nói.
This may be an acceptable alternative for Beijing as well. Exports by Chinese solar and wind power companies and their hydropower corporations both receive official state support and both are bidding for more energy contracts in the lower Mekong. Meanwhile, prices for solar panels and wind turbines have now fallen so dramatically that regional governments can no longer dismiss green energy as too expensive.	Đây cũng có thể là một sự thay thế chấp nhận được đối với Bắc Kinh. Xuất khẩu của các công ty năng lượng mặt trời và gió của Trung Quốc và các công ty thủy điện của họ đều nhận được sự hỗ trợ chính thức của Nhà nước và cả hai đang đấu thầu nhiều hợp đồng năng lượng hơn ở hạ lưu sông Mêkông. Trong khi đó, giá các tấm pin mặt trời và tua-bin gió đã giảm đáng kể đến nỗi các chính quyền khu vực không còn có thể bỏ qua năng lượng xanh vớilý do chi phí cao.
The untapped potential of green energy available to Cambodia, for example, was documented by Mekong Strategic Partners (MSP) in a report last year, which concluded that “The Cambodian government could achieve electricity self-sufficiency through the development of solar energy within 12 months under the right conditions.”	Ví dụ, tiềm năng năng lượng xanh chưa sử dụng của Campuchia đã được ghi nhận bởi các đối tác chiến lược Mêkông (MSP) trong một báo cáo năm ngoái, kết luận rằng “Chính phủ Campuchia có thể đạt được sự tự cung cấp điện thông qua việc phát triển năng lượng mặt trời trong vòng 12 tháng dưới những điều kiện thích hợp”.
What’s Next: Instability and Food Insecurity or a New Sustainable Development Path?	Cái gì tiếp theo: Sự bất ổn và mất an ninh lương thực hoặc một lộ trình phát triển bền vững mới?
At the January 2018 LMC summit, Chinese Premier Li Keqiang emphasized that China wants to maintain peace and stability in the region. But critics claim the BRI development strategy, far from promoting stability, will on the contrary stir unrest and promote further degradation of a Mekong already in crisis.	Tại hội nghị thượng đỉnh LMC tháng 1 năm 2018, Thủ tướng Trung Quốc Lý Kế Giang nhấn mạnh rằng Trung Quốc muốn duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực. Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng chiến lược phát triển của BRI không phải là thúc đẩy sự ổn định, mà sẽ khuấy động sự bất ổn và thúc đẩy sự suy thoái của một dòng Mekong đang trong tình trạng khủng hoảng.
Southeast Asian researcher Bruce Shoemaker commented that “China is attempting to build a stable environment for investment in infrastructure in the Mekong region, but the impact of damming the lower Mekong will destabilize the fisheries-based livelihood systems upon which millions of people depend for their food security.”	Theo nhà nghiên cứu Đông Nam Á Bruce Shoemaker, thì Trung Quốc đang cố gắng xây dựng một môi trường ổn định để đầu tư vào cơ sở hạ tầng ở khu vực Mekong, nhưng tác động của các đập thuỷ điện trên sông Mekong là sự mất ổn định các hệ thống sinh kế dựa vào thủy sản mà hàng triệu người phải phụ thuộc vào”.
The healthy flow of the Mekong ecosystem promotes stability by guaranteeing food security in all of the Lower Mekong countries and agricultural security in Cambodia and Vietnam. The threat posed by over-damming the Mekong, coupled with the impacts of climate change, should be on the radar of regional and international organizations. The consequences for Cambodia and Vietnam would be devastating and reverse much of the progress made toward meeting UN Sustainable Development goals.	Dòng chảy mạnh mẽ của hệ sinh thái sông Mêkông thúc đẩy sự ổn định bằng cách đảm bảo an ninh lương thực ở tất cả các nước vùng hạ lưu sông Mêkông và an ninh nông nghiệp ở Campuchia và Việt Nam. Mối đe doạ gây ra bởi thuỷ điện trên sông Mekong, cùng với những tác động của biến đổi khí hậu, phải được quan tâm bởi các tổ chức khu vực và quốc tế. Những hậu quả đối với Campuchia và Việt Nam mang tính tàn phá và đảo ngược phần lớn tiến bộ đạt được trong việc đạt được các mục tiêu Phát triển Bền vững của LHQ.
But the UN agencies that will be most impacted by the collapse of the Mekong ecosystem – such as the Children’s Fund (UNICEF), Development Program (UNDP), the Food and Agriculture Organization (FAO),  and the World Food Program (WFP) – have so far had little to say on the subject.	Nhưng các cơ quan LHQ sẽ bị tác động nhiều nhất bởi sự sụp đổ của hệ sinh thái sông Mêkông - như Quỹ Nhi đồng (UNICEF), Chương trình Phát triển (UNDP), Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp (FAO) và Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cho đến nay không nói gì nhiều về vấn đề này.
Nguyen Huu Thien, the Vietnamese ecologist, concludes that international organizations must do more: “The Mekong Delta is one of the most important deltas in the world. The international community should consider the impact of the Mekong dams as a serious regional and international nontraditional security issue.”	Nguyễn Hữu Thiện, nhà sinh thái học người Việt Nam, kết luận rằng các tổ chức quốc tế phải làm nhiều hơn nữa: “Đồng bằng sông Cửu Long là một trong những đồng bằng quan trọng nhất trên thế giới. Cộng đồng quốc tế nên xem xét tác động xấu của các đập thuỷ điện như là một vấn đề an ninh nghiêm trọng trong khu vực và quốc tế”.
If China wants to avoid conflicts over water resources and a destabilizing impact on the Mekong region’s future, then Beijing needs to choose a radically different framework for engaging and investing downstream and chart a new course based on sustainable development.	Nếu Trung Quốc muốn tránh xung đột về tài nguyên nước và sự bất ổn trong tương lai của khu vực Mê Kông, thì Bắc Kinh cần phải chọn một khuôn khổ hoàn toàn khác để tham gia và đầu tư ở vùng hạ lưu sông và xây dựng một lộ trình mới dựa trên phát triển bền vững.
Unless Chinese policy recognizes that a stable environment requires the protection of fisheries, food security, heritage sites, and the cultural diversity of the region, then unrest and a new turbulence is likely to engulf the Mekong region.	Trừ phi chính sách của Trung Quốc thừa nhận rằng một môi trường ổn định đòi hỏi phải bảo vệ nguồn lợi thủy sản, an ninh lương thực, các di sản, và sự đa dạng văn hoá của khu vực, thì tình trạng bất ổn và một sự hỗn loạn mới có thể nhấn chìm khu vực Mekong.
	Translated by Vũ Quốc Ngữ
Tom Fawthrop is the director of two films about the damming of the Mekong, including the documentary “Killing the Mekong Dam by Dam” released by Eureka Films 2017 He has also extensively reported on the Mekong for the Guardian, the Economist and other international media.	Tom Fawthrop là đạo diễn hai bộ phim về xxaay đập thủy điện trên sông Mekong, bao gồm phim tài liệu "Giết sông Mekong bằng các đập thủy điện" do Eureka Films sản xuất năm 2017. Ông cũng đã báo cáo rộng rãi về Mekong cho các báo, tạp chí như Guardian, Economist và các phương tiện truyền thông quốc tế khác.
https://thediplomat.com/2018/03/the-unfolding-mekong-development-disaster/