MARTIN LUTHER KING'S FINAL SPEECH: 'I'VE BEEN TO THE MOUNTAINTOP' Diễn văn Cuối cùng của Mục sư Martin Luther King: Tôi Đã Lên Tới Đỉnh Núi

MARTIN LUTHER KING'S FINAL SPEECH: 'I'VE BEEN TO THE MOUNTAINTOP'	Diễn văn Cuối cùng của Mục sư Martin Luther King: Tôi Đã Lên Tới Đỉnh Núi
By THE REV MARTIN LUTHER KING MEMPHIS, Tenn., April 3, 1968	Mục sư Martin Luther King MEMPHIS, Tenn., ngày 3 tháng Tư, 1968
Thank you very kindly, my friends. As I listened to Ralph Abernathy and his eloquent and generous introduction and then thought about myself, I wondered who he was talking about. It's always good to have your closest friend and associate to say something good about you. And Ralph Abernathy is the best friend that I have in the world. I'm delighted to see each of you here tonight in spite of a storm warning. You reveal that you are determined to go on anyhow.	Cám ơn những người bạn chân thành của tôi. Khi tôi nghe Ralph Abernathy giới thiệu tôi bằng những lời lẽ hùng hồn và ca ngợi không hết lời, tôi không biết anh ấy đang nói về ai. Thật ra có được người bạn chí cốt đồng thời cũng là cộng tác viên nói những điều tốt về mình, thì quả là tốt thật. Ralph Abenathy là người bạn tốt nhất tôi có được trên thế giới này. Tôi rất vui mừng được gặp mỗi quý vị trong đêm nay mặc dù có cảnh báo về một cơn bão đang kéo tới [Sự hiện diện của quý vị] cho thấy quyết tâm tham dự buổi gặp  mặt này của quý vị, dù thế nào đi chăng nữa.
Something is happening in Memphis; something is happening in our world. And you know, if I were standing at the beginning of time, with the possibility of taking a kind of general and panoramic view of the whole of human history up to now, and the Almighty said to me, "Martin Luther King, which age would you like to live in?" I would take my mental flight by Egypt and I would watch God's children in their magnificent trek from the dark dungeons of Egypt through, or rather across the Red Sea, through the wilderness on toward the promised land. And in spite of its magnificence, I wouldn't stop there.	Có một điều gì đó đang xảy ra tại Memphis; một điều gì đó đang xảy ra trên thế giới. Và quý vị biết đó, nếu tôi được đứng ngay tại điểm mốc khởi đầu của dòng thời gian, cùng với khả năng có được một cái nhìn tổng quát và toàn cảnh của lịch sử nhân loại từ bấy tới nay, và Thượng đế bảo tôi rằng: “Martin Luther King, con muốn sống trong thời đại nào?” Tôi sẽ cất cánh bay trong tâm tưởng từ Ai-cập và tôi sẽ nhìn thấy những người con của Thượng đế trên cuộc hành trình cao cả từ những tù ngục tối tăm của Ai-cập đi qua, hay phải nói cho đúng là vượt qua Hồng Hải, qua những hoang mạc để tiến về Đất Hứa. Và dù [cuộc hành trình đó] có huy hoàng đến thế nào, tôi sẽ không dừng ở đó.
I would move on by Greece and take my mind to Mount Olympus. And I would see Plato, Aristotle, Socrates, Euripides and Aristophanes assembled around the Parthenon. And I would watch them around the Parthenon as they discussed the great and eternal issues of reality. But I wouldn't stop there.	Tôi sẽ tiếp tục đi đến Hy-lạp và đưa tâm trí tôi tới đỉnh núi Olympus. Và tôi sẽ được gặp Plato. Aristotle, Socrates, Euripides và Aristophanes đang tụ họp tại điện Parthenon. Và tôi sẽ dõi theo họ chung quanh điện Parthenon khi họ bàn về những vấn đề vĩ đại và vĩnh cửu của thực tại. Nhưng tôi sẽ không dừng ở đó đâu.
I would go on, even to the great heyday of the Roman Empire. And I would see developments around there, through various emperors and leaders. But I wouldn't stop there.	Tôi sẽ tiếp tục, ngay cả đến những ngày hoàng kim vĩ đại của Đế quốc La-mã. Và tôi sẽ thấy những sự phát triển ở đó, do những đại đế và những nhà lãnh đạo khác nhau thực hiện. Nhưng tôi sẽ không dừng ở đó đâu.
I would even come up to the day of the Renaissance, and get a quick picture of all that the Renaissance did for the cultural and aesthetic life of man. But I wouldn't stop there.	Tôi sẽ đi đến ngày của thời kỳ Phục hưng, và thật nhanh tìm hình ảnh của tất cả những điều thuộc thời đại Phục hưng, những điều đã đóng góp vào [sự phát triển] của đời sống văn hoá và mỹ thuật của loài người. Nhưng tôi sẽ không dừng ở đó.
I would even go by the way that the man for whom I am named had his habitat. And I would watch Martin Luther as he tacked his ninety-five theses on the door at the church of Wittenberg. But I wouldn't stop there. I would come on up even to 1863, and watch a vacillating President by the name of Abraham Lincoln finally come to the conclusion that he had to sign the Emancipation Proclamation. But I wouldn't stop there.	Martin Luther khi ông đóng 95 luận đề lên cửa nhà thờ ở Wittenberg. Nhưng tôi sẽ không dừng ở đó. Tôi sẽ đi đến năm 1863, và quan sát một vị Tổng thống còn đang lưỡng lự, [vị tổng thống này tên là] Abraham Lincoln, cuối cùng đi tới một sự kết luận rằng ông phải ký Bản Tuyên ngôn Giải phóng [nô lệ]. Nhưng tôi sẽ không dừng ở đó.
I would even come up to the early thirties, and see a man grappling with the problems of the bankruptcy of his nation. And come with an eloquent cry that we have nothing to fear but "fear itself." But I wouldn't stop there. Strangely enough, I would turn to the Almighty, and say, "If you allow me to live just a few years in the second half of the 20th century, I will be happy."	Tôi sẽ đi trên con đường tới nhà một người mà tôi được đặt tên theo chỗ ở của ông. Và tôi sẽ quan sát Tôi sẽ đi đến những năm đầu của thập niên 1930, và quan sát một người đang phải vật lộn với những vấn nạn đang đưa đến sự phá sản cùa quốc gia. Và ông đã hùng hồn kêu gọi rằng chúng ta chẳng có điều gì phải sợ, “ngoại trừ chính cái sợ.” Nhưng tôi sẽ không dừng ở đó. Điều kỳ lạ thay là tôi sẽ hỏi đấng Toàn năng, “Nếu Ngài cho phép con được sống thêm một vài năm nữa trong hậu bán thế kỷ 20, con sẽ rất hạnh phúc.”
Now that's a strange statement to make, because the world is all messed up. The nation is sick. Trouble is in the land; confusion all around. That's a strange statement. But I know, somehow, that only when it is dark enough can you see the stars. And I see God working in this period of the twentieth century in a way that men, in some strange way, are responding. Something is happening in our world. The masses of people are rising up. And wherever they are assembled today, whether they are in Johannesburg, South Africa; Nairobi, Kenya; Accra, Ghana; New York City; Atlanta, Georgia; Jackson, Mississippi; or Memphis, Tennessee -- the cry is always the same: "We want to be free."	Câu nói này có vẻ lạ, bởi vì thế giới đã bị đảo lộn và trở thành nhếch nhác. Đất nước của chúng ta đang mắc bệnh. Tình trạng bất an, hỗn loạn xảy ra chung quanh ta. Lời phát biểu này có vẻ lạ. Nhưng tôi biết, vì một lý do nào đó, chỉ khi nào bầu trời trở nên tối đen, lúc đó ta mới thấy được những vì sao. Và tôi thấy Thượng đế đang vận hành trong thời kỳ này của thế kỷ hai mươi một cách lạ lùng, qua đó con người đang đáp ứng trước công việc của ngài. Một điều gì đó đang xảy ra trong thế giới của chúng ta. Những khối người đông đảo đang trỗi dậy. Và bất kỳ nơi nào họ tụ họp lại hôm nay, dù đó là ở Johannesburg, Nam Phi; Nairobi, Kenya; Accra, Ghana; Thành phố New York; Atlanta, Georgia; Jackson, Mississippi; hay Memphis, Tennessee — tiếng thét gào luôn luôn giống nhau: “Chúng tôi muốn được tự do.”
And another reason that I'm happy to live in this period is that we have been forced to a point where we are going to have to grapple with the problems that men have been trying to grapple with through history, but the demands didn't force them to do it. Survival demands that we grapple with them. Men, for years now, have been talking about war and peace. But now, no longer can they just talk about it. It is no longer a choice between violence and nonviolence in this world; it's nonviolence or nonexistence. That is where we are today.	Một lý do khác nữa mà tôi thấy hạnh phúc được sống trong thời kỳ này là chúng ta đã bị đẩy tới điểm phải đấu tranh với những vấn nạn mà con người đã và đang vật lộn trong suốt lịch sử, nhưng những sự đòi hỏi đó không buộc họ phải giải quyết. Nhu cầu sinh tồn buộc chúng ta phải giải quyết những vấn nạn này. Con người, hàng bao năm nay, đã và đang nói về chiến tranh và hòa bình. Nhưng đến nay, họ không thể chỉ nói suông. Đó không còn là một sự lựa chọn giữa bạo động và bất bạo động trong thế giới này nữa; đó là phi bạo động hay phi hiện hữu. Đó là nơi chúng ta đang có mặt hôm nay.
And also in the human rights revolution, if something isn't done, and done in a hurry, to bring the colored peoples of the world out of their long years of poverty, their long years of hurt and neglect, the whole world is doomed. Now, I'm just happy that God has allowed me to live in this period to see what is unfolding. And I'm happy that He's allowed me to be in Memphis.	Và cũng trong cuộc cách mạng nhân quyền, nếu điều nào đó không được thực hiện cấp tốc, để đưa những dân tộc da màu trên thế giới ra khỏi những năm dài của nghèo đói, những năm dài của tổn thương và quên lãng, thì cả thế giới này sẽ bị diệt vong. Hôm nay, tôi cảm thấy sung sướng vì Thượng đế đã cho tôi được sống trong thời đại này và nhìn thấy những điều đang xảy ra. Và tôi cảm thấy hạnh phúc vì Ngài cho tôi có mặt ở Memphis.
I can remember -- I can remember when Negroes were just going around as Ralph has said, so often, scratching where they didn't itch, and laughing when they were not tickled. But that day is all over. We mean business now, and we are determined to gain our rightful place in God's world.	Tôi có thể nhớ—Tôi có thể nhớ cái lúc mà những người Da đen, như Ralph đã thường nói, gãi những chỗ họ không ngứa, và cười dù không bị cù cho nhột. Nhưng cái ngày đó đã qua rồi. Ngày nay chúng ta nghiêm túc đặt vấn đề, và chúng ta cương quyết giành lấy vị trí đúng đắn của mình trong thế giới của Thượng đế.
And that's all this whole thing is about. We aren't engaged in any negative protest and in any negative arguments with anybody. We are saying that we are determined to be men. We are determined to be people. We are saying -- We are saying that we are God's children. And that we are God's children, we don't have to live like we are forced to live.	Và đó là [ý nghĩa của] toàn bộ vấn đề. Chúng ta không tham dự vào sự phản kháng tiêu cực trong bất kỳ sự tranh luận có tính chất tiêu cực nào với bất cứ ai. Chúng ta chỉ nói rằng chúng ta cương quyết để trở thành những con người. Chúng ta nói rằng chúng ta là con của Thượng đế, và vì chúng ta là con của Thượng đế, chúng ta không phải sống cuộc đời mà ta đã bị bắt buộc.
Now, what does all of this mean in this great period of history? It means that we've got to stay together. We've got to stay together and maintain unity. You know, whenever Pharaoh wanted to prolong the period of slavery in Egypt, he had a favorite, favorite formula for doing it. What was that? He kept the slaves fighting among themselves. But whenever the slaves get together, something happens in Pharaoh's court, and he cannot hold the slaves in slavery. When the slaves get together, that's the beginning of getting out of slavery. Now let us maintain unity.	Tất cả những điều này có nghĩa gì trong thời kỳ vĩ đại này của lịch sử? Điều này có nghĩa là chúng ta phải chung lưng với nhau và giữ vững sự đoàn kết. Quý vị có biết không, khi Pharaoh, vua Ai-cập muốn kéo dài thời kỳ nô lệ ỡ Ai-cập, ông ta rất thích dùng một cái chước để giữ tình trạng này. Chước này như thế nào? Ông ta khiến cho những người nô lệ đấu đá với nhau. Nhưng khi nào mà những người nô lệ kết hợp với nhau, có điều gì đó xảy ra tại triều đình của Pharaoh, và ông ta không thể giữ những người nô lệ trong tình trạng này. Khi những người nô lệ kết hợp lại, đó là sự khởi đầu của sự thoát ly kiếp nô lệ. Chúng ta hãy giữ sự đoàn kết này.
Secondly, let us keep the issues where they are. The issue is injustice. The issue is the refusal of Memphis to be fair and honest in its dealings with its public servants, who happen to be sanitation workers. Now, we've got to keep attention on that. That's always the problem with a little violence. You know what happened the other day, and the press dealt only with the window-breaking. I read the articles. They very seldom got around to mentioning the fact that one thousand, three hundred sanitation workers are on strike, and that Memphis is not being fair to them, and that Mayor Loeb is in dire need of a doctor. They didn't get around to that.	Thứ hai, chúng ta hãy phơi bày những vấn nạn này ở vị trí hiện tại của chúng. Vấn nạn này là sự bất công. Vấn nạn này là sự cự tuyệt của thành phố Memphis trong việc đối xử công bằng và thẳng thắn với những công bộc của thành phố, những công bộc này là những nhân viên vệ sinh. Bây giờ, chúng ta phải chú tâm vào vấn đề này. Đó luôn luôn là một vấn đề chỉ dính dáng chút ít tới bạo lực. Các bạn biết điều gì đã xảy ra trong ngày đó, và báo chí chỉ loan tin về những vụ ném vỡ cửa kính. Tôi đã đọc những bài báo đó. Rất ít khi họ nhắc đến sự thật là một ngàn ba trăm nhân viên vệ sinh của thành phố đã đình công, và thành phố Memphis đã đối xử không công bằng với họ, và Thị trưởng Loeb thực sự cần có một bác sĩ chăm sóc.[1] Những bài báo này chẳng đả động gì đến vấn đề đó cả.
Now we're going to march again, and we've got to march again, in order to put the issue where it is supposed to be -- and force everybody to see that there are thirteen hundred of God's children here suffering, sometimes going hungry, going through dark and dreary nights wondering how this thing is going to come out. That's the issue. And we've got to say to the nation: We know how it's coming out. For when people get caught up with that which is right and they are willing to sacrifice for it, there is no stopping point short of victory. We aren't going to let any mace stop us. We are masters in our nonviolent movement in disarming police forces; they don't know what to do. I've seen them so often. I remember in Birmingham, Alabama, when we were in that majestic struggle there, we would move out of the 16th Street Baptist Church day after day; by the hundreds we would move out. And Bull Connor would tell them to send the dogs forth, and they did come; but we just went before the dogs singing, "Ain't gonna let nobody turn me around."	Bây giờ, một lần nữa, chúng ta sẽ đi biểu tình tuần hành, và chúng ta phải đi thêm một lần nữa, để đặt vấn đề vào đúng vị trí của nó—và buộc mọi người phải thấy rằng đang có một ngàn ba trăm người con của Thượng đế đang chịu đau khổ nơi đây, đôi khi chịu đói khát, đi trong đêm tăm ảm đạm và tự hỏi sự việc này rồi sẽ ra sao. Đó chính là vấn nạn. Và ta phải nói với cả nước: Chúng tôi biết kết quả sẽ như thế nào. Vì khi con người dần dần [nhận thức] được điều gì là đúng và sẵn sàng hy sinh cho điều đó, thì không có điểm dừng lại nào ngoại trừ sự chiến thắng. Chúng ta sẽ không để cho bất cứ sự tấn công bằng gậy gộc [dùi cui] nào khiến ta phải dừng lại. Chúng ta là những người chủ động của phong trào bất bạo động để tước bỏ vũ khí của lực lượng cảnh sát; họ [thực sự] không biết phải làm gì. Tôi đã thấy họ quá nhiều lần. Tôi nhớ lúc ở Birmingham, Alabama, khi chúng tôi tham gia vào cuộc đấu tranh cao cả ở đó, chúng tôi từ nhà thờ Baptist trên đường 16 xuống đường, từ ngày này sang ngày khác; cả hàng trăm người. Và Bull Connor[2] ra lệnh cho cảnh sát thả chó săn ra, và chó săn được thả ra; nhưng chúng tôi cứ bước tới trước đàn chó, và hát vang: “Không để bất cứ kẻ nào làm xoay bước.”
Bull Connor next would say, "Turn the fire hoses on." And as I said to you the other night, Bull Connor didn't know history. He knew a kind of physics that somehow didn't relate to the transphysics that we knew about. And that was the fact that there was a certain kind of fire that no water could put out. And we went before the fire hoses; we had known water. If we were Baptist or some other denominations, we had been immersed. If we were Methodist, and some others, we had been sprinkled, but we knew water. That couldn't stop us.	Bull Connor sẽ tiếp tục nói, “Mở vòi rồng xịt nước ra.” Và như tôi đã nói với anh em đêm hôm kia, Bull Connor chẳng biết gì về lịch sử cả. Ông ta chỉ biết một loại vật lý học mà vì lý do nào đó không hiểu được cõi vật lý-siêu hình học mà ta biết. Và đó là một sự thật là có một loại lửa mà không có một thứ nước nào có thể dập tắt được. Và chúng tôi đã bước tới trước những vòi rồng; Chúng tôi đã hiểu được nước. Nếu chúng ta là những người theo Baptist hay những hệ phái khác, chúng ta đã được trầm mình trong dòng nước đó [khi rửa tội]. Nếu ta là những người theo Methodist, và một vài hệ phái khác, chúng ta đã được vẩy nước rửa tội, [dù gì đi nữa] chúng ta biết nước là như thế nào. Vòi rồng không thể ngăn bước chúng tôi.
And we just went on before the dogs and we would look at them; and we'd go on before the water hoses and we would look at it, and we'd just go on singing "Over my head I see freedom in the air." And then we would be thrown in the paddy wagons, and sometimes we were stacked in there like sardines in a can. And they would throw us in, and old Bull would say, "Take 'em off," and they did; and we would just go in the paddy wagon singing, "We Shall Overcome."	Và chúng tôi tiếp tục bước tới trước đàn chó và nhìn chúng; và chúng tôi tiếp tục bước trước vòi rồng và nhìn chúng, và chúng tôi tiếp tục hát vang “Ở trên đầu tôi thấy tự do trong không gian.” Và rồi họ sẽ tống chúng tôi vào những chiếc xe chở tù nhân, và đôi khi chúng tôi bị lèn như cá hộp. [Sau khi] chúng tôi bị tống vào xe tù, ông Bull sẽ nói, “Chở chúng đi,” và cảnh sát chở chúng tôi đi; chúng tôi bước lên xe tù nhưng vẫn cất tiếng hát “Chúng tôi sẽ chiến thắng.”[3]
And every now and then we'd get in jail, and we'd see the jailers looking through the windows being moved by our prayers, and being moved by our words and our songs. And there was a power there which Bull Connor couldn't adjust to; and so we ended up transforming Bull into a steer, and we won our struggle in Birmingham. Now we've got to go on in Memphis just like that. I call upon you to be with us when we go out Monday.	Và thỉnh thoảng chúng tôi bị đưa vào tù, và chúng tôi thấy qua cửa sổ những viên chức gác tù, được những lời cầu nguyện, những lời nói và những bài hát của chúng tôi làm cảm động. Và có một quyền lực [hiện hữu] ở đó mà ông Connor Trâu điên không thể ứng phó được; và chúng tôi, rốt cục, chuyển hoá con trâu điên thành con nghé, và chúng tôi chiến thắng trong cuộc đấu tranh tại Birmingham. Bây giờ chúng ta phải tiếp tục đi tới Memphis cũng theo cách thức đó. Tôi kêu gọi quý anh em đi cùng khi chúng tôi khởi hành ngày thứ Hai.
Now about injunctions: We have an injunction and we're going into court tomorrow morning to fight this illegal, unconstitutional injunction. All we say to America is, "Be true to what you said on paper." If I lived in China or even Russia, or any totalitarian country, maybe I could understand some of these illegal injunctions. Maybe I could understand the denial of certain basic First Amendment privileges, because they hadn't committed themselves to that over there.	Bây giờ nói đến những lệnh cấm. Chúng tôi bị một lệnh cấm và chúng tôi sẽ ra toà vào sáng ngày mai để chống lại cái lệnh bất hợp pháp và vi hiến này. Tất cả những điều chúng ta cần nói với nước Mỹ là, “Hãy làm đúng những gì mà nước Mỹ đã viết lên trên giấy.” Nếu tôi sống ở Trung Hoa hay ở Nga, hay ở bất kỳ một nước độc tài nào đó, có thể tôi sẽ hiểu được một vài lệnh cấm bất hợp pháp này. Có thể tôi hiểu được sự từ chối [không thi hành] một số đặc quyền cơ bản của Tu chính Thứ nhất, bởi vì những đặc quyền này chưa được áp dụng tại những nước đó.
But somewhere I read of the freedom of assembly. Somewhere I read of the freedom of speech. Somewhere I read of the freedom of press. Somewhere I read that the greatness of America is the right to protest for right. And so just as I say, we aren't going to let dogs or water hoses turn us around, we aren't going to let any injunction turn us around. We are going on.	Nhưng tôi đọc được, ở đâu đó, về quyền tự do hội họp. Tôi đọc được, ở đâu đó, về quyền tự do ngôn luận. Tôi đọc được, ở đâu đó, về quyền tự do báo chí. Tôi đọc được, ở đâu đó, rằng sự vĩ đại của nước Mỹ là [người dân có] cái quyền phản kháng [sự vi phạm] quyền của mình. Và như thế, như tôi vẫn nói, chúng tôi sẽ không để cho đàn chó hay vòi rồng làm chúng tôi phải xoay bước, chúng tôi sẽ không để cho bất kỳ lệnh cấm nào làm xoay bước. Chúng tôi tiếp tục tiến bước.
We need all of you. And you know what's beautiful to me is to see all of these ministers of the Gospel. It's a marvelous picture. Who is it that is supposed to articulate the longings and aspirations of the people more than the preacher? Somehow the preacher must have a kind of fire shut up in his bones. And whenever injustice is around he tell it. Somehow the preacher must be an Amos, and saith, "When God speaks who can but prophesy?" Again with Amos, "Let justice roll down like waters and righteousness like a mighty stream." Somehow the preacher must say with Jesus, "The Spirit of the Lord is upon me, because he hath anointed me," and he's anointed me to deal with the problems of the poor."	Chúng tôi cần tất cả anh em. Và quý anh em có biết là, đối với tôi, điều đẹp đẽ là nhìn thấy tất cả những mục sư của Phúc âm. Đây là một bức tranh tuyệt diệu. Có ai có khả năng diễn tả những sự mong đợi và khát vọng của người dân hay hơn những vị mục sư? Bằng một cách nào đó, vị mục sư phải có một ngọn lửa cháy âm ỉ trong lòng. Và khi sự bất công xảy ra, vị mục sư cất tiếng nói. Bằng một cách nào đó vị mục sư phải là một Amos,[4] và nói “Khi Thượng đế đã phán dạy, thì ai mà chẳng nói tiên tri?” Cũng theo Amos, “Hãy để sự công bình chảy xuống như nước và sự chánh trực như sông lớn cuồn cuộn.” Bằng một cách nào đó, vị mục sư phải nói như đức Jesus, “Thánh linh của Thượng đế ngự trên ta, vì ngài đã xức dầu cho ta, để giảng tin lành cho kẻ khiêm hoà.”
And I want to commend the preachers, under the leadership of these noble men: James Lawson, one who has been in this struggle for many years; he's been to jail for struggling; he's been kicked out of Vanderbilt University for this struggle, but he's still going on, fighting for the rights of his people. Reverend Ralph Jackson, Billy Kiles; I could just go right on down the list, but time will not permit.	Và tôi muốn ca ngợi những vị mục sư, dưới sự lãnh đạo của những con người cao thượng này như James Lawson, người đã dấn thân trong cuộc đấu tranh này trong nhiều năm; ông ấy đã bị tù tội vì đấu tranh; ông ấy đã bị trục xuất khỏi Đại học Vanderbilt vì đấu tranh, nhưng ông ấy vẫn tiếp tục đấu tranh cho quyền của đồng bào ông. Mục sư Ralph Jackson, Billy Kiles; tôi còn có thể kể tên nhiều người khác nữa nhưng thời giờ không cho phép.
But I want to thank all of them. And I want you to thank them, because so often, preachers aren't concerned about anything but themselves. And I'm always happy to see a relevant ministry.	Nhưng tôi muốn cám ơn tất cả những mục sư này. Và tôi muốn các anh em cũng cám ơn họ, vì điều rất thường xảy ra là những mục sư chẳng quan tâm đến điều gì cả ngoại trừ chính họ. Và tôi luôn luôn vui sướng khi gặp đoàn mục sư đúng nghĩa.
It's all right to talk about "long white robes over yonder," in all of its symbolism. But ultimately people want some suits and dresses and shoes to wear down here! It's all right to talk about "streets flowing with milk and honey," but God has commanded us to be concerned about the slums down here, and his children who can't eat three square meals a day. It's all right to talk about the new Jerusalem, but one day, God's preacher must talk about the new New York, the new Atlanta, the new Philadelphia, the new Los Angeles, the new Memphis, Tennessee. This is what we have to do.	Nói về “chiếc áo choàng trắng ở bên kia,” cùng với tất cả biểu tượng của cụm từ này,[5] thì cũng được thôi. Nhưng rút cục người ta vẫn muốn có quần áo và giày vớ đẹp đẽ để mặc dưới đất. Nói về “những con đường chảy đầy sữa và mật,”[6] thì cũng được thôi, nhưng Thượng đế đã ra lệnh cho chúng ta phải quan tâm đến những khu ổ chuột trên đất, và những con cái của Ngài chưa có thể có đủ ba bữa ăn một ngày. Nói về một thành Jerusalem mới thì cũng được thôi, nhưng một ngày, mục sư  của Thượng đế phải nói về thành phố New York mới, thành phố Atlanta mới, thành phố Philadelphia mới, thành phố Los Angeles mới, thành phố Memphis mới. Đó là điều chúng ta phải làm.
Now the other thing we'll have to do is this: Always anchor our external direct action with the power of economic withdrawal. Now, we are poor people. Individually, we are poor when you compare us with white society in America. We are poor. Never stop and forget that collectively -- that means all of us together -- collectively we are richer than all the nations in the world, with the exception of nine. Did you ever think about that?	Còn một điều khác mà chúng ta sẽ phải làm; đó là: Luôn luôn thả neo để giữ vững hành động trực tiếp[7] đối ngoại với sự thu hồi sức mạnh kinh tế. Hiện nay, chúng ta là những người nghèo khó. Từng người một, chúng ta là người nghèo khi so sánh với xã hội da trắng của nước Mỹ. Chúng ta là những người nghèo. Đừng bao giờ ngưng lại và quên rằng là một tập thể—có nghĩa là tất cả chúng ta hợp lại—tập thể của chúng ta giàu có hơn tất cả những nước trên thế giới, ngoại trừ 9 nước. Các bạn có bao giờ nghĩ như vậy chưa?
After you leave the United States, Soviet Russia, Great Britain, West Germany, France, and I could name the others, the American Negro collectively is richer than most nations of the world. We have an annual income of more than thirty billion dollars a year, which is more than all of the exports of the United States, and more than the national budget of Canada. Did you know that? That's power right there, if we know how to pool it.	Nếu ta không tính các nước Mỹ, Nga, Anh quốc, Tây Đức, Pháp, và tôi có thể kể thêm vài nước nữa, tập thể người Mỹ da đen giàu có hơn hầu hết các quốc gia trên thế giới. Chúng ta có một lợi tức hàng năm lên đến hơn 30 tỷ đô-la, con số này còn cao hơn số tiền xuất cảng hàng hoá của cả nước Mỹ, và nhiều hơn ngân sách của Canada. Các bạn có biết việc này không? Sức mạnh nằm ở ngay chỗ đó, nếu ta biết cách gom góp lại.
We don't have to argue with anybody. We don't have to curse and go around acting bad with our words. We don't need any bricks and bottles. We don't need any Molotov cocktails. We just need to go around to these stores, and to these massive industries in our country, and say, "God sent us by here, to say to you that you're not treating his children right. And we've come by here to ask you to make the first item on your agenda fair treatment, where God's children are concerned.	Chúng ta không cần phải tranh luận với ai hết. Chúng ta không cần phải nguyền rủa, và đi vòng vòng dùng những lời xấu xa để chửi bới. Chúng ta không cần những viên gạch và vỏ chai. Chúng ta không cần những chai bom xăng Molotov. Chúng ta cần đi tới những cửa hàng, và tới những nhà máy công nghiệp đồ sộ của đất nước chúng ta, và nói, “Thượng đế phái chúng tôi tới đây, để nói với các anh là các anh đang đối xử không phải với con cái của Ngài. Và chúng tôi tới đây để yêu cầu các anh đặt sự đối xử công bình với con cái của Ngài là điều khoản đầu tiên trong chương trình [hành động] của các anh.
Now, if you are not prepared to do that, we do have an agenda that we must follow. And our agenda calls for withdrawing economic support from you."	Nay, nếu các anh chưa sẵn lòng làm việc đó, chúng tôi có một chương trình mà chúng tôi sẽ thực hiện. Và chương trình của chúng tôi là thu hồi, không yểm trợ các anh về kinh tế nữa.”
And so, as a result of this, we are asking you tonight, to go out and tell your neighbors not to buy Coca-Cola in Memphis. Go by and tell them not to buy Sealtest milk. Tell them not to buy -- what is the other bread? -- Wonder Bread. And what is the other bread company, Jesse? Tell them not to buy Hart's bread. As Jesse Jackson has said, up to now, only the garbage men have been feeling pain; now we must kind of redistribute the pain.	Và như vậy, và là kết quả của sự việc này, chúng tôi yêu cầu các anh em tối hôm nay, hãy đi ra và nói với hàng xóm của anh em là không mua Coca-Cola ở Memphis nữa. Hãy đi và bảo với họ đừng mua sữa Sealtest nữa. Bảo họ đừng mua bánh mì—hiệu gì nhỉ?—hiệu Wonder nữa. Và những hiệu bánh mì khác, như Jesse? Bảo họ đừng mua bánh mì hiệu Hart nữa. Như Jesse Jackson đã nói, cho đến tận giờ này, chỉ có những nhân viên đổ rác đang cảm nhận nỗi đau; bây giờ chúng ta phải tìm cách tái phân phối nỗi đau.
We are choosing these companies because they haven't been fair in their hiring policies; and we are choosing them because they can begin the process of saying they are going to support the needs and the rights of these men who are on strike. And then they can move on town -- downtown and tell Mayor Loeb to do what is right.	Chúng ta chọn những công ty này vì họ đã đối xử không công bằng trong chính sách thuê mướn nhân công; và chúng ta chọn họ vì họ có thể khởi đầu tiến trình bằng cách nói rằng họ sẽ ủng hộ các nhu cầu và quyền của những công nhân đang đình công. Và sau đó, họ có thể đi vào trung tâm thành phố và bảo Thị trưởng Loeb hãy làm điều phải.
But not only that, we've got to strengthen black institutions. I call upon you to take your money out of the banks downtown and deposit your money in Tri-State Bank. We want a "bank-in" movement in Memphis. Go by the savings and loan association. I'm not asking you something that we don't do ourselves at SCLC. Judge Hooks and others will tell you that we have an account here in the savings and loan association from the Southern Christian Leadership Conference.	Nhưng không phải chỉ có thế, chúng ta còn phải củng cố những định chế của người da đen. Tôi kêu gọi quý anh em hãy rút tiền ra khỏi những ngân hàng ở trong phố và gửi tiền của anh em vào Ngân hàng Tri-State.[8] Chúng ta cần một phong trào “gửi tiền” vào nhà băng ở Memphis. Hãy đi tới những tổ chức tiết kiệm và cho vay. Tôi không yêu cầu anh em làm những gì mà tự chúng tôi không làm ở Hội nghị Lãnh đạo Ki-tô giáo miền Nam (SCLC).[9] Chánh án Hooks và những người khác sẽ cho anh em biết là chúng tôi có trương mục trong tổ chức tiết kiệm và cho vay của Hội nghị Lãnh đạo Ki-tô giáo miền Nam.
We are telling you to follow what we are doing. Put your money there. You have six or seven black insurance companies here in the city of Memphis. Take out your insurance there. We want to have an "insurance-in."	Chúng tôi kêu gọi anh em làm theo những gì chúng tôi đang làm. Hãy gửi tiền vào những ngân hàng đó. Anh em có sáu hay bảy công ty bảo hiểm của người da đen ngay tại thành phố Memphis. Hãy mua bảo hiểm ở đó. Chúng ta muốn có một phong trào mua bảo hiểm của người da đen.
Now these are some practical things that we can do. We begin the process of building a greater economic base. And at the same time, we are putting pressure where it really hurts. I ask you to follow through here.	Đó là những điều thực tiễn mà chúng ta có thể làm. Chúng ta bắt đầu một tiến trình xây dựng một cơ sở kinh tế lớn lao hơn. Và cùng một lúc, chúng ta tạo áp lực tại những điểm yếu, nơi [đối phương] dễ bị tổn thương. Tôi yêu cầu anh em tiếp tục thực hiện cho xong.
Now, let me say as I move to my conclusion that we've got to give ourselves to this struggle until the end.	Bây giờ, trước khi kết luận, anh em hãy nghe tôi nói là chúng ta phải hiến thân cho cuộc đấu tranh này cho đến đoạn kết.
Nothing would be more tragic than to stop at this point in Memphis. We've got to see it through. And when we have our march, you need to be there. If it means leaving work, if it means leaving school -- be there. Be concerned about your brother. You may not be on strike. But either we go up together, or we go down together.	Không có điều gì thê thảm hơn là dừng lại vào thời điểm này tại Memphis. Chúng ta phải đi đến cùng. Và khi chúng ta bắt đầu anh em cần có mặt trong cuộc tuần hành này. Nếu điều đó khiến anh em phải nghỉ việc, nghỉ học, thì anh em cũng phải nghỉ việc, nghỉ học và có mặt. Hãy quan tâm tới người anh em của mình. Quý anh em có thể không tham gia đình công. Nhưng, hoặc là chúng ta cùng trỗi lên với nhau, hoặc là gục xuống cùng nhau.
Let us develop a kind of dangerous unselfishness. One day a man came to Jesus, and he wanted to raise some questions about some vital matters of life. At points he wanted to trick Jesus, and show him that he knew a little more than Jesus knew and throw him off base.... Now that question could have easily ended up in a philosophical and theological debate. But Jesus immediately pulled that question from mid-air, and placed it on a dangerous curve between Jerusalem and Jericho. And he talked about a certain man, who fell among thieves. You remember that a Levite and a priest passed by on the other side.	Chúng ta hãy phát triển một tấm lòng vị tha có tính chất nguy hiểm. Một ngày kia có người đến với Chúa Jesus, và ông ta muốn đặt những câu hỏi về những vấn đề sinh tử của cuộc sống. Có những lúc ông ta muốn gài bẫy Jesus, và chứng tỏ là mình biết nhiều hơn đức Jesus và khiến ngài phải lúng túng…Câu hỏi đó rất dễ trở thành một đề tài tranh luận mang tính chất triết học và thần học. Nhưng Jesus, ngay lập tức đã kéo câu hỏi lửng lơ giữa trời đó và đặt nó vào một khúc quanh nguy hiểm giữa Jerusalem và Jericho. Và ngài nói về  một người bị kẻ cướp tấn công và bỏ mặc bên vệ đường. Anh em còn nhớ có người Levite và một tu sĩ đi ngang qua ở phía bên kia đường.
They didn't stop to help him. And finally a man of another race came by. He got down from his beast, decided not to be compassionate by proxy. But he got down with him, administered first aid, and helped the man in need. Jesus ended up saying, this was the good man, this was the great man, because he had the capacity to project the "I" into the "thou," and to be concerned about his brother.	Họ không dừng lại để giúp người bị nạn đó. Và cuối cùng có một người thuộc giống dân khác đi qua. Người này bước xuống ngựa, quyết định không chỉ tỏ lòng lân mẫn qua hình thức. Người này ngồi xuống cùng với nạn nhân, băng bó, cấp cứu, và giúp cho người mắc nạn. Jesus cuối cùng nói rằng, đó là một người tốt, một người quá tốt, vì ông ta có khả năng để phóng chiếu cái “ta” vào cái “ngươi,” và quan tâm tới người anh em của mình.
Now you know, we use our imagination a great deal to try to determine why the priest and the Levite didn't stop. At times we say they were busy going to a church meeting, an ecclesiastical gathering, and they had to get on down to Jerusalem so they wouldn't be late for their meeting. At other times we would speculate that there was a religious law that "One who was engaged in religious ceremonials was not to touch a human body twenty-four hours before the ceremony." And every now and then we begin to wonder whether maybe they were not going down to Jerusalem -- or down to Jericho, rather to organize a "Jericho Road Improvement Association."	Quý anh em cũng biết chúng ta dùng rất nhiều trí tưởng tượng của mình để tìm hiểu xem tại sao vị tu sĩ và người Levite không dừng lại. Có những lúc ta nói rằng họ bận phải đi tham dự một phiên họp của nhà thờ, và họ phải đi xuống Jerusalem để không bị trễ phiên họp. Có những lúc khác ta đoán rằng có một luật của tôn giáo nói rằng “Những ai tham gia vào những nghi lễ tôn giáo không được đụng tới thân thể một người nào khác 24 giờ trước khi hành lễ.” Và thỉnh thoảng ta bắt đầu tự hỏi có thể họ đi xuống Jerusalem—hay xuống Jericho, để tổ chức một “Hiệp hội Cải thiện con đường Jericho.”
That's a possibility. Maybe they felt that it was better to deal with the problem from the causal root, rather than to get bogged down with an individual effect.	Điều đó có thể xảy ra lắm. Có lẽ họ cảm thấy rằng tốt hơn là giải quyết vấn nạn từ gốc rễ, hơn là bị sa vào với một việc chỉ có ảnh hưởng cá nhân.
But I'm going to tell you what my imagination tells me. It's possible that those men were afraid. You see, the Jericho road is a dangerous road. I remember when Mrs. King and I were first in Jerusalem. We rented a car and drove from Jerusalem down to Jericho. And as soon as we got on that road, I said to my wife, "I can see why Jesus used this as the setting for his parable." It's a winding, meandering road. It's really conducive for ambushing. You start out in Jerusalem, which is about 1200 miles -- or rather 1200 feet above sea level. And by the time you get down to Jericho, fifteen or twenty minutes later, you're about 2200 feet below sea level. That's a dangerous road. In the days of Jesus it came to be known as the "Bloody Pass."	Nhưng tôi sẽ kể cho anh em nghe sự tưởng tượng của tôi về chuyện này như thế nào. Rất có thể là những người này sợ. Anh em có biết không, đường Jericho là một con đường nguy hiểm. Tôi nhớ khi tôi và vợ tôi lần đầu tiên đến Jerusalem. Chúng tôi mướn một chiếc xe và lái từ Jerusalem tới Jericho. Và ngay khi chúng tôi tới con đường này, tôi nói với vợ tôi rằng, “Anh có thể hiểu được tại sao Chúa Jesus dùng con đường này làm bối cảnh cho ngụ ngôn của ngài.” Đó là một con đường ngoằn ngèo, khúc khuỷu; rất dễ cho cuộc phục kích. Quý anh em khởi hành từ Jerusalem, vào khoảng 1200 dặm – hay nói khác đi là 1200 bộ[10] cao trên mặt nước biển. Và tới khi xuống tới Jericho, khoảng 15 hay 20 phút sau, ta ở khoảng 2200 bộ dưới mặt nước biển. Đó là một con đường hiểm nghèo. Trong thời của Chúa Jesus, đường này được mang tên là “Đường Máu.”
And you know, it's possible that the priest and the Levite looked over that man on the ground and wondered if the robbers were still around. Or it's possible that they felt that the man on the ground was merely faking. And he was acting like he had been robbed and hurt, in order to seize them over there, lure them there for quick and easy seizure. And so the first question that the priest asked -- the first question that the Levite asked was, "If I stop to help this man, what will happen to me?" But then the Good Samaritan came by. And he reversed the question: "If I do not stop to help this man, what will happen to him?"	Và bạn biết không, có thể vị tu sĩ và người Levite nhìn thấy người bị nạn nằm trên đất và tự hỏi không biết là những tên cướp còn ở [đâu đó] chung quanh. Hay là rất có thể họ cảm thấy rằng cái người nằm trên mặt đất chỉ làm bộ bị thương, và anh ta đang đóng tuồng như bị cướp và đả thương, hầu giữ họ ở chỗ đó và dụ họ rơi vào bẫy để cướp. Và vì thế câu hỏi đầu tiên mà vị tu sĩ hỏi–cũng là câu người Levite hỏi, là “Nếu tôi dừng lại để giúp người này, điều gì sẽ xảy đến cho tôi?” Nhưng người Samari tốt lành đi qua; và ông ta đảo ngược câu hỏi: “Nếu tôi không dừng lại và giúp người này, điều gì sẽ xảy ra cho anh ta?” [chữ in nghiêng của người dịch để nhấn mạnh].
That's the question before you tonight. Not, "If I stop to help the sanitation workers, what will happen to my job. Not, "If I stop to help the sanitation workers what will happen to all of the hours that I usually spend in my office every day and every week as a pastor?" The question is not, "If I stop to help this man in need, what will happen to me?" The question is, "If I do not stop to help the sanitation workers, what will happen to them?" That's the question.	Đó cũng là câu hỏi được đặt trước anh em tối nay. Không phải, “Nếu tôi dừng lại để giúp những công nhân vệ sinh, điều gì sẽ xảy đến cho công việc của tôi?” Không phải, “Nếu tôi dừng lại để giúp những công nhân vệ sinh, điều gì sẽ xảy ra cho tất cả những thì giờ tôi thường dùng trong văn phòng mỗi ngày, và mỗi tuần trong cương vị mục sư?” Câu hỏi không phải là, “Nếu tôi dừng lại để giúp người đang cần sự giúp đỡ này, điều gì sẽ xảy ra cho tôi?” Câu hỏi là, “Nếu tôi không dừng lại để giúp những công nhân vệ sinh, điều gì sẽ xảy đến với họ?” Đó chính là câu hỏi.
Let us rise up tonight with a greater readiness. Let us stand with a greater determination. And let us move on in these powerful days, these days of challenge to make America what it ought to be. We have an opportunity to make America a better nation. And I want to thank God, once more, for allowing me to be here with you. You know, several years ago, I was in New York City autographing the first book that I had written. And while sitting there autographing books, a demented black woman came up.	Chúng ta hãy trỗi dậy tối hôm nay với sự sẵn sàng lớn hơn. Chúng ta hãy đứng với quyết tâm lớn hơn. Và chúng ta hãy tiến bước trong những ngày đầy sức mạnh, những ngày của thử thách để tạo nước Mỹ thành một quốc gia lẽ ra phải hiện hữu như đã được kiến tạo. Chúng ta có một cơ hội để biến nước Mỹ trở thành một quốc gia tốt đẹp hơn. Và tôi muốn cám ơn Thượng đế, thêm một lần nữa, đã cho tôi được có mặt ở đây với quý anh em. Anh em có biết không, vài năm trước, tôi có mặt ở thành phố New York, trong buổi giới thiệu cuốn sách đầu tiên do tôi viết, để ký những cuốn sách cho độc giả. Và khi tôi ngồi đó để ký sách, có một người đàn bà da đen bị tâm thần bước tới.
The only question I heard from her was, "Are you Martin Luther King?" And I was looking down writing, and I said, "Yes." And the next minute I felt something beating on my chest. Before I knew it I had been stabbed by this demented woman. I was rushed to Harlem Hospital. It was a dark Saturday afternoon. And that blade had gone through, and the X-rays revealed that the tip of the blade was on the edge of my aorta, the main artery. And once that's punctured, your drowned in your own blood -- that's the end of you.	Câu hỏi duy nhất tôi nghe bà ta nói là, “Ông có phải là Martin Luther King không?” Và tôi cúi xuống để ký cuốn sách và nói, “Vâng.” Giây phút kế tiếp tôi cảm thấy có cái gì đó đập vào ngực tôi. Trước khi tôi biết đó là cái gì, tôi đã bị người đàn bà này đâm vào ngực. Tôi được đưa ngay vào Bệnh viện Harlem. Lúc đó là một chiều thứ Bảy đen tối. Lưỡi dao đã đâm thấu ngực tôi, hình X-quang cho thấy mũi của lưỡi dao nằm kế bên động mạch chính. Và nếu động mạch chính bị chọc thủng, thì ta có thể chết đuối bởi máu của mình—đó là kết cục của đời mình.
It came out in the New York Times the next morning, that if I had merely sneezed, I would have died. Well, about four days later, they allowed me, after the operation, after my chest had been opened, and the blade had been taken out, to move around in the wheel chair in the hospital.	Báo New York Times ngày hôm sau loan tin rằng, [sau khi bị đâm] nếu tôi chỉ hắt hơi thôi, tôi cũng có thể bị chết. Khoảng 4 ngày sau, họ cho phép tôi, sau khi được giải phẫu mổ banh lồng ngực và lấy lưỡi dao ra, được đi quanh bệnh viện trên xe lăn.
They allowed me to read some of the mail that came in, and from all over the states and the world, kind letters came in. I read a few, but one of them I will never forget. I had received one from the President and the Vice-President. I've forgotten what those telegrams said. I'd received a visit and a letter from the Governor of New York, but I've forgotten what that letter said. But there was another letter that came from a little girl, a young girl who was a student at the White Plains High School. And I looked at that letter, and I'll never forget it. It said simply, "Dear Dr. King, I am a ninth-grade student at the White Plains High School."	Họ cho tôi đọc một số thư gửi cho tôi từ tất cả các tiểu bang và trên thế giới, những lá thư tử tế gửi về. Tôi đọc một vài lá thư, nhưng có một bức thư tôi sẽ không bao giờ quên. Tôi đã nhận được điện tín của Tổng thống và Phó Tổng thống. Tôi đã quên hết những điện tín này nói gì. Thống đốc bang New York gửi thư và tới thăm tôi, nhưng tôi cũng quên lá thư nói gì. Nhưng có một lá thư khác của một bé gái, học sinh tại trường Trung học White Plains. Tôi đọc lá thư đó, và tôi sẽ chẳng bao giờ quên được. Lá thư chỉ nói đơn giản thế này, “Tiến sĩ King quý mến. Cháu đang học lớp 9 tại trường Trung học White Plains.”
And she said, "While it should not matter, I would like to mention that I'm a white girl. I read in the paper of your misfortune, and of your suffering. And I read that if you had sneezed, you would have died. And I'm simply writing you to say that I'm so happy that you didn't sneeze."	Và cô bé viết tiếp, “Dù sự kiện này chẳng đáng nhắc tới, cháu muốn nói rằng cháu là một cô gái da trắng. Cháu được đọc trên báo về sự rủi ro, và tai nạn Mục sư phải gánh chịu. Và cháu đọc rằng nếu Mục sư hắt hơi, thì có thể bị chết. Cháu viết thư này chỉ để nói rằng cháu rất sung sướng vì Mục sư đã không hắt hơi.”
And I want to say tonight -- I want to say tonight that I too am happy that I didn't sneeze. Because if I had sneezed, I wouldn't have been around here in 1960, when students all over the South started sitting-in at lunch counters. And I knew that as they were sitting in, they were really standing up for the best in the American dream, and taking the whole nation back to those great wells of democracy which were dug deep by the Founding Fathers in the Declaration of Independence and the Constitution.	Và tôi muốn nói tối hôm nay—tôi muốn nói tối nay rằng tôi quá sung sướng vì đã không hắt hơi. Vì nếu tôi hắt hơi, tôi sẽ không có mặt trên cõi đời này năm 1960, khi học sinh tại tất cả miền Nam bắt đầu toạ kháng tại những quầy ăn trưa. Và tôi biết rằng khi họ đang ngồi toạ-kháng, họ đang thực sự đứng dậy cho điều tốt đẹp nhất của giấc mộng Hoa Kỳ, và đưa cả nước trở lại giếng nước vĩ đại của dân chủ, giếng nước đã được những Nhà Khai quốc đào mạch sâu xa trong Bản Tuyên ngôn Độc lập và Bản Hiến pháp.
If I had sneezed, I wouldn't have been around here in 1961, when we decided to take a ride for freedom and ended segregation in inter-state travel.	Nếu tôi đã hắt hơi,tôi sẽ không hiện diện năm 1961, khi chúng tôi quyết định đi trên chuyến xe tự do và chấm dứt chính sách phân chủng trong những chuyến xe liên tiểu bang.
If I had sneezed, I wouldn't have been around here in 1962, when Negroes in Albany, Georgia, decided to straighten their backs up. And whenever men and women straighten their backs up, they are going somewhere, because a man can't ride your back unless it is bent.	Nếu tôi đã hắt hơi, tôi sẽ không hiện diện ở đây năm 1962, khi người Da đen ở Albany, bang Georgia quyết định đứng thẳng lưng. Và khi người ta đứng thẳng lưng, họ sẽ đi tới, vì người khác không thể cỡi trên lưng của ta ngoại trừ khi ta chịu cong lưng.
If I had sneezed -- If I had sneezed I wouldn't have been here in 1963, when the black people of Birmingham, Alabama, aroused the conscience of this nation, and brought into being the Civil Rights Bill.	Tôi đã không hắt hơi—nếu tôi đã hắt hơi, tôi sẽ không có mặt ở đây năm 1963, khi những người da đen tại Birmingham, bang Alabama, dấy động lương tâm của cả nước, và đưa đến sự hình thành Đạo luật Dân Quyền.
If I had sneezed, I wouldn't have had a chance later that year, in August, to try to tell America about a dream that I had had.	Nếu tôi đã hắt hơi, tôi sẽ không có cơ hội cũng trong năm đó, vào tháng Tám, để nói với nước Mỹ về giấc mơ của tôi.
If I had sneezed, I wouldn't have been down in Selma, Alabama, to see the great Movement there. If I had sneezed, I wouldn't have been in Memphis to see a community rally around those brothers and sisters who are suffering. I'm so happy that I didn't sneeze.	Nếu tôi đã hắt hơi, tôi sẽ không có mặt ở Selma, Alabama để thấy Phong trào vĩ đại ở đó. Nếu tôi đã hắt hơi, tôi sẽ không có mặt ở Memphis để thấy một cộng đồng tập hợp lại chung quanh những người anh em của mình đang chịu đau khổ. Tôi quá sung sướng vì tôi đã không hắt hơi.
And they were telling me - Now, it doesn't matter, now. It really doesn't matter what happens now. I left Atlanta this morning, and as we got started on the plane, there were six of us.	Và họ đang nói với tôi—Giờ đây, điều đó không còn nghĩa lý gì nữa. Với điều đang xảy ra, chuyện xưa không còn đáng quan tâm nữa. Tôi rời khỏi Atlanta sáng nay, và khi chúng tôi lên máy bay, đoàn chúng tôi có 6 người.
The pilot said over the public address system, "We are sorry for the delay, but we have Dr. Martin Luther King on the plane. And to be sure that all of the bags were checked, and to be sure that nothing would be wrong with on the plane, we had to check out everything carefully. And we've had the plane protected and guarded all night."	Viên phi công nói qua hệ thống loa trên máy bay, “Chúng tôi rất tiếc vì chuyến bay bị trễ, nhưng chúng ta có Tiến sĩ Martin Luther King đi trên chuyến bay này. Và để bảo đảm mọi hành lý được kiểm soát, và không có điều gì trục trặc với chiếc máy bay, chúng tôi phải kiểm tra mọi thứ rất cẩn thận. Và chúng tôi đã bảo vệ và canh phòng chiếc máy bay cả đêm.”
And then I got into Memphis. And some began to say the threats, or talk about the threats that were out. What would happen to me from some of our sick white brothers?	Và rồi tôi đến Memphis. Một số bắt đầu nói về những sự đe doạ, hay những sự đe doạ đã xảy ra. Những gì sẽ xảy đến cho tôi vì một vài anh em da trắng bệnh hoạn nào đó?
Well, I don't know what will happen now. We've got some difficult days ahead. But it really doesn't matter with me now, because I've been to the mountaintop. And I don't mind.	Dù gì đi nữa, tôi không biết việc gì sẽ xảy ra. Chúng tôi đã có những ngày khó khăn trước mắt. Nhưng thực sự đối với tôi, điều đó chẳng làm tôi bận tâm nữa, bởi vì tôi đã lên tới đỉnh núi cao. Và tôi không quan tâm nữa.
Like anybody, I would like to live a long life. Longevity has its place. But I'm not concerned about that now. I just want to do God's will. And He's allowed me to go up to the mountain. And I've looked over. And I've seen the Promised Land. I may not get there with you. But I want you to know tonight, that we, as a people, will get to the promised land!	Giống như mọi người, tôi muốn được sống lâu. Tuổi thọ có vị trí của nó. Nhưng tôi chẳng quan tâm đến điều đó bây giờ. Tôi chỉ muốn thực hiện ý muốn của Thượng đế. Và Ngài đã cho phép tôi lên trên đỉnh núi. Và tôi đã nhìn thấy toàn cảnh. Và tôi đã thấy Đất Hứa. Tôi có thể không đi cùng anh em tới đó. Nhưng tôi muốn anh em biết tối hôm nay rằng, chúng ta, như một dân tộc, sẽ tới được miền Đất Hứa!
And so I'm happy, tonight. I'm not worried about anything. I'm not fearing any man. Mine eyes have seen the glory of the coming of the Lord.	Tối hôm nay, tôi quá vui sướng, Tôi không lo lắng về bất cứ điều gì. Tôi không sợ bất kỳ ai. Đôi mắt tôi đã thấy sự vinh quang của ngày Chúa đến.
	Translated by Nông Duy Trường
[1] MLK ám chỉ Thị trưởng Loeb là một người bệnh hoạn. [2] Theophilus Eugene  Connor (hỗn danh là Connor Trâu điên) được bầu làm Ủy viên An ninh Công cộng của thành phố Birmingham, Alabama vào thập niên 1960 khi cuộc đấu tranh cho dân quyền của dân da màu bùng nổ. [3] Bài hát có tựa đề “We shall overcome,” được coi như một hành khúc của phong trào đấu tranh cho dân quyền trong thập niên 1960 tại Mỹ. [4] Amos, một trong 12 tiên tri trong Kinh thánh Cựu ước. [5] MLK dùng câu này trong Kinh thánh Hebrew để khẳng định rằng Thiên Chúa giáo không phải chỉ là phần thưởng trên thiên đàng, mà còn là những gì đang xảy ra trên trần thế. [6] Kinh thánh, Exodus 3:78. [7] Hành động trực tiếp (Direct action) là một chiến thuật bất bạo động bao gồm các hoạt động chính trị và kinh tế nhằm tạo áp lực trực tiếp và buộc chính quyền đàn áp phải đối thoại, hay công khai hóa những sự bất công trong xã hội. Hành động trực tiếp là một hình thức của dân sự bất phục tùng và cố ý phạm luật để bị bắt và qua đó đưa ra thông điệp đấu tranh. Hành động trực tiếp là những hành động do những người đấu tranh tiến hành mà không thông qua những định chế xã hội như chính quyền, tôn giáo, hay công đoàn. [8] Ngân hàng Tri-State ở Memphis là ngân hàng do người da đen làm chủ, đi tiên phong trong việc cho người da đen vay tiền để mua nhà mà không cần phải có sự giới thiệu. Ngân hàng này cũng tích cực yểm trợ phong trào đấu tranh cho dân quyền trong thập niên 1950 và 1960. Nhiều cuộc họp chuẩn bị cho những cuộc biểu tình toạ kháng được tổ chức tại phòng họp của ngân hàng. Khu vực Tri-State (3 tiểu bang giáp ranh) gồm có Tennessee, Mississippi, và Arkansas. [9] Southern Christian Leadership Conference [10] Bộ (foot/feet = khoảng 30 cm).
https://abcnews.go.com/Politics/martin-luther-kings-final-speech-ive-mountaintop-full/story?id=18872817