Is Cuba opening up under Castro capitalism? Liệu Cuba có mở cửa theo chủ nghĩa tư bản kiểu Castro

Is Cuba opening up under Castro capitalism?	Liệu Cuba có mở cửa theo chủ nghĩa tư bản kiểu Castro
By Connie Watson, CBC News Apr 25, 2012	Connie Watson 25/4/2012
It is no Arab Spring, but Communist Cuba is trying to tap in to the country's entrepreneurial spirit. Rafael Hernandez, the head of Cuba's largest cultural magazine, Temas, lost his last editor to Canada. She fell in love with a Canadian, married and moved away. So a few months ago, Hernandez put out the call for a replacement and nearly 30 qualified applicants replied. He was stunned. In the past, he says, maybe three or four candidates would apply for that kind of position because it was a permanent job and, until recently, a permanent job meant a government job with pay so low it didn't pay the bills.	Mặc dù không diễn ra các cuộc biểu tình kiểu “Mùa Xuân Arập”, nhưng Chính phủ Cuba đang tìm cách khai thác tinh thần doanh nghiệp của nước này. Ông Rafael Hernandez, người đứng đầu “Temas”, tạp chí văn hóa lớn nhất Cuba, vừa bị mất một biên tập viên khi cô này yêu một người Canađa, kết hôn và chuyển về quê chồng. Do vậy, vài tháng trước đây, Hernandez đã thông báo tuyển người thay thế và có tới gần 30 ứng cử viên đủ tư cách đã nộp hồ sơ khiến ông sững sờ. Theo ông Hernandez, trước đây thường chỉ có 3-4 ứng cử viên sẽ nộp đơn để dự tuyển vào một vị trí như vậy, bởi vì đó là một công việc lâu dài, và cho đến gần đây, một công việc lâu dài vẫn đồng nghĩa là một công việc chính phủ với mức lương thấp đến nỗi không đủ sống.
In Cuba, over the past 20 years or so, the only way to get ahead was to juggle several contract jobs at a time. So what's changed? Why the sudden interest in Hernandez's magazine job? "Many Cubans are re-evaluating how important it is to have a permanent job," says Hernandez, who believes that this re-evaluation is a sign of the times, a sign that Cuba's cloistered system is changing so much that suddenly workers are searching for stability, poorly paid or not.	Tại Cuba, trong 20 năm gần đây, cách duy nhất để kiếm đủ sống là phải cùng lúc làm một số việc theo hợp đồng. Vậy điều gì đang thay đổi? Tại sao lại có sự quan tâm bất ngờ đến công việc tại tạp chí của ông Hernandez? Ông Hernandez nói: “Nhiều người Cuba đang đánh giá lại tầm quan trọng của việc có một công việc lâu dài”. Sự đánh giá này là một dấu hiệu của thời đại, một dấu hiệu rằng hệ thống cô lập của Cuba đang thay đổi đến mức mà đột nhiên người lao động muốn tìm kiếm sự ổn định, cho dù được trả lương thấp hay không.
What is going on here, though, is no Arab Spring. Though he is 85 and no longer president, Fidel Castro's presence is everywhere in Cuba, like this billboard in Santiago, which was prettying itself up for the arrival of Pope Benedict in March 2012.	Tuy nhiên, những gì đang diễn ra tại Cuba không phải là Mùa Xuân Arập. Mặc dù đã 85 tuổi và không còn là Chủ tịch, nhưng người ta có thể thấy sự hiện diện của ông Fidel Castro ở khắp mọi nơi ở Cuba, như biển quảng cáo này ở Santiago, chào đón sự xuất hiện của Đức Giáo Hoàng Benedict tháng 3 năm 2012.
There is no occupy movement taking over Havana's plazas, no chaos in the streets. In comparison to the tumult of the outside world, Cuba's power shift is pretty modest.	Tại Cuba không có phong trào chiếm các quảng trường tại La Habana, không có hỗn loạn trên đường phố. So với sự ồn ào của thế giới bên ngoài, sự chuyển giao quyền lực tại Cuba khá êm ả.
But when such an ideological, one-party state starts stirring in a little capitalism, albeit Castro-style, it's a bit like a controlled explosion. The foundations are shaking and it's waking up the residents.	Nhưng khi một nhà nước độc đảng, theo ý thức hệ như Cuba bắt đầu khuấy động một chút chủ nghĩa tư bản, mặc dù theo phong cách Castro, thì điều này vẫn giống như một vụ nổ có kiểm soát. Nền móng của nó rung lắc khi nó đánh thức người dân.
Downsizing the state As part of this shakeup, some Cubans are clearly searching for more stable ground (the permanent job); others are taking on the challenge of striking out on their own.	Cắt giảm biên chế của nhà nước Như một phần của sự cải tổ này, một số người Cuba hiện đang tìm kiếm một công việc lâu dài, ổn định hơn; trong khi những người khác đón nhận thách thức bằng cách tự kinh doanh.
One big motivating factor is that in the next little while half-a-million government jobs are about to be eliminated. President Raul Castro announced the dramatic downsizing in 2010. It was supposed to happen early in 2011. But the layoffs have already been postponed twice.	Một yếu tố thúc đấy lớn là trong thời gian sắp tới, khi 500.000 biên chế nhà nước sẽ bị cắt giảm. Chủ tịch Cuba Raul Castro đã tuyên bố kế hoạch cắt giảm này từ năm 2010, và dự kiến thực hiện vào đầu năm 2011, nhưng việc cắt giảm biên chế đã bị hoãn lại 2 lần.
That's another sign of the times. The Cuban government wants fewer people on the payroll. But so far there is not enough work for them elsewhere.	Đó là một dấu hiệu nữa của thời đại. Chính phủ Cuba muốn giảm số người trong biên chế. Nhưng cho đến nay, không có đủ việc làm cho họ tại các khu vực khác.
The private sector, such as it is, is just getting on its feet and municipal governments, which are supposed to pick up the job slack, are still waiting for Castro to deliver on his promise of handing along more power and projects from central command.	Khu vực tư nhân, nếu có thể gọi như vậy, chỉ vừa chập chửng đứng dậy và chính quyền các thành phố, mà vốn có nghĩa vụ đón nhận số nhân công mất việc này, vẫn đang đợi ông Castro thực hiện lời hứa chuyển giao thêm quyền lực và các dự án từ chính quyền trung ương.
The Castro regime certainly doesn't want hundreds of thousands of Cubans sitting around with no work, no money and no prospects. A pool of unemployed that large, in a country that once promised every citizen a job for life, would be difficult to deal with. "The consequences," says Hernandez, "could be politically not good."	Chính phủ Cuba chắc chắn không bao giờ muốn thấy hàng trăm nghìn người Cuba không việc làm, không tiền và không có triển vọng, số người thất nghiệp lớn tại một quốc gia đã từng hứa hẹn tạo công việc kiếm sống cho mọi công dân, sẽ trở nên khó giải quyết, và những hậu quả có thể trở nên tồi tệ về chính trị.
Risk and reward At this point, while legions of public service employees wait for the axe to fall, many have already made the transition. Cuba's private economy is still a work in progress.	Nguy cơ và phần thưởng Tại thời điểm này, mặc dù nhiều công chức vẫn đang đợi bị cắt giảm, nhưng nhiều người đã thực hiện việc chuyển đổi. Kinh tế tư nhân của Cuba vẫn là một công việc đang tiến triển.
Cuba's private economy is still a work in progress. Here a watchmaker attends his stall on a street in Havana in April 2012.	Kinh tế tư nhân của Cuba vẫn là một công việc đang tiến. Đây là một thợ đồng hồ và quầy hàng của ông trên một đường phố ở Havana vào tháng Tư năm 2012.
Abiel San Miguel used to be a government architect. Now he's co-owner of a hot new restaurant in Old Havana called Dona Eutimia's. Since it opened about a year ago it has become a favourite of the city's bohemian crowd of artists, filmmakers and musicians.	Abiel San Miguel từng là một kiến trúc sư làm việc cho chính phủ, giờ đây ông ta là đồng chủ sở hữu một quán ăn mới, đông khách tại khu vực La Habana cổ. Kể từ khi được khai trương một năm trước đây, quán ăn mang tên “Dona Eutimia’s” đã trở thành điếm đến ưa thích của các nhóm “du mục” gồm các nghệ sĩ, nhà làm phim và nhạc sĩ của thủ đô.
But its good food attracts anyone with enough money to dine out, and gives the old mansion an eclectic mix of clients.	Tuy nhiên, các món ăn ngon của quán này đã thu hút được bất cứ ai có đủ tiền để ra ngoài ăn tối và làm đa dạng những thực khách của quán.
San Miguel loves the risk and the reward of being his own boss.	San Miguel thích rủi ro và phần thưởng là ông ta trở thành ông chủ của chính mình.
"Honestly, I didn't change professions just for the money, although this does pay better," he says. "I love what I'm doing now. And the more you love what you do, the more success you'll have."	San Miguel nói: “Thành thật mà nói, tôi không đổi nghề chỉ vì tiền, mặc dù quán làm ăn khá. Tôi yêu thích những gì mình đang làm, và một khi bạn càng yêu công việc, thì bạn sẽ đạt được càng nhiều thành công”.
Still, the capitalist concept of risk and reward is new to the majority of Cubans, who have grown up under the one-party Communist state of Fidel and now Raul Castro, both of them now in their 80s.	Khái niệm “rủi ro” và “phần thưởng” của chủ nghĩa tư bản là mới đối với đa số người dân Cuba, những người đã lớn lên dưới chế độ độc đảng của ông Fidel và hiện nay là Raul Castro, đều đã hơn 80 tuổi.
San Miguel says many of his compatriots aren't ready to let go off the government's firm hand just yet. "We've always waited for the government to give and give and give. And we have to change that mentality," he says.	San Miguel nói rằng nhiều đồng bào của ông chưa sẵn sàng rời khỏi vòng tay bảo bọc của chính phủ, “Chúng ta luôn chờ đợi những ban phát của chính phủ và chúng ta phải thay đổi tâm lý này,” ông nói.
"This kind of change will take years and really I prefer that," he says. "It's better to take it slow and steady."	“Kiểu thay đổi này sẽ mất nhiều năm và tôi ủng hôn thay đổi, ông San Miguel nói:  “Tốt hơn nên tiến hành chậm và chắc”.
Most of the Cubans I talked with during a recent trip seem to agree. After generations of Castro's control over every aspect of their lives, they're not clamouring here for the creative chaos of an Arab Spring.	Hầu hết người dân Cuba mà tôi đã trò chuyện cũng đồng ý như vậy. Sau nhiều thế hệ bị kiểm soát trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, người dân Cuba không hò hét kêu gào sự hỗn loạn sáng tạo của một Mùa Xuân Arập.
They really seem to feel that the government is easing up and they are willing to wait and see how the changes pan out.	Họ dường như thực sự cảm thấy rằng chính phủ đang nới lỏng và muốn chờ để xem những thay đổi có kết quả ra sao.
Dissident blogger Yoani Sanchez is free to upload her views from her home in Havana. But the Cuban government has denied her a travel visa on at least 19 occasions.	Blogger bất đồng chính kiến ​​Yoani Sanchez được tự do đăng tải lên mạng quan điểm của mình từ nhà cô ở Havana. Nhưng chính phủ Cuba đã từ chối cô ấy một visa du lịch trên ít nhất 19 lần.
Some missing pieces	Những mảnh ghép còn thiếu
So far, Raul Castro has eased restrictions on cellphone use and travel, which is allowing at least some Cubans to see more to the world around them. He is also permitting Cubans to sell their cars and homes, and set up private businesses.	Cho đến nay, ông Raul Castro đã nới lỏng những hạn chế đối với việc sử dụng điện thoại dí động và đi lại, cho phép thêm nhiều người Cuba được tiếp xúc với thế giới bên ngoài, ông cũng cho phép những ngựời Cuba được bán Ô tô, nhà của họ và thành lập các doanh nghiệp tư nhân.
All of these things were specifically requested by citizens who sent letters to the government, at Castro's invitation. The new president is even encouraging them to complain about what isn't working.	Đây đều là những yêu cầu cấp bách của công dân, những người đã gửi thư cho chính phủ theo yêu cầu của ông Castro. Vị chủ tịch mới thậm chí còn khuyến khích người dân Cuba khiếu nại về những gì không ổn.
And Cubans are complaining like I've never heard them complain before — at least to a foreign journalist. (Which has always been more risky than complaining to each other.)	Và người Cuba đang phàn nàn như tôi chưa bao giờ nghe họ phàn nàn trước - ít nhất là với một nhà báo nước ngoài. (Mà đã luôn luôn gặp nhiều nguy hiểm hơn là phàn nàn với nhau.)
The other noticeable change is that, the younger the Cuban, the more impatient they are for the system to open up and the less fear they have of speaking out.	Một thay đổi đáng lưu ý khác là những người Cuba càng trẻ thì họ càng thiếu kiên nhẫn với sự chậm chạp mở cửa của chế độ và ít lo sợ về những phát biểu của họ.
That could be a generational shift, linked to how connected younger Cubans are to the outside world through their smart phones, computers and the internet. They're simply not as intellectually isolated as their parents were.	Đây có thể là một sự chuyển biến thế hệ, liên quan đến mức độ kết nối của những người Cuba trẻ tuổi với thế giới bên ngoài thông qua điện thoại thông minh, máy vi tính và Internet. Họ không còn bị cô lập về trí tuệ như cha mẹ họ.
Thanks to blogs, emails and alternative publications, Cubans have more channels to express themselves than ever before.	Nhờ blog, thư điện tử và các ấn phẩm thay thế, người dân Cuba có nhiều kênh để thể hiện mình hơn trước kia!
But the change underway in Cuba right now can't all be explained by modern technology. The layoffs, the downsizing, the decentralizing all play a role.	Nhưng không phải tất cả sự thay đổi hiện đang diễn ra tại Cuba đều nhờ vào công nghệ hiện đại. Việc sa thải, cắt giảm biên chế và phân quyền cho địa phương đều có vai trò lớn.
"If people don't depend on the state for their job, that gives them a lot more freedom," says university professor Julio Cesar Guanche. Overall, this translates into "a lot less capacity for the state to exercise a monopoly over opinion."	“Nếu người dân không còn phụ thuộc vào nhà nước để có công việc, điều đó khiến họ tự do hơn nhiều, Giáo sư đại học Julio Cesar Guanche nhận xét. Và tự trung, điều này khiến “nhà nước ít có khả năng độc quyền áp đặt quan điểm”.
That's a healthy sign — for a democracy. Which Cuba is not. Far from it, in fact, and the Castro government insists it has no intention of going there.	Đó là dấu hiệu lành mạnh đối với một nền dân chủ, nhưng đối với Cuba thì không. Trên thực tế, Cuba còn xa mới trở thành một nền dân chủ và chính phủ của Castro khẳng định không có ý định tiến đến dân chủ.
Cuba remains a one-party state, in full control of the legislature and the judicial system. Human rights advocates say the government is still harassing and rounding up its harshest critics and putting them in jail whenever it wants to.	Cuba vẫn là một nhà nước độc đảng, hoàn toàn kiểm soát việc lập pháp và hệ thống tư pháp. Những người ủng hộ nhân quyền cho biết chính phủ vẫn đàn áp những người chỉ trích và đưa họ vào tù bất kỳ khi nào họ muôn.
But it's clear the government has less control over the livelihoods of its people, and is also handing along a certain amount of control to local mayors.	Nhưng rõ ràng là chính phủ đã ít kiểm soát cuộc sống của người dân và cũng đang trao quyền kiểm soat nhất định cho các thị trưởng địa phương.
Power — whether it is over information, or income — is shifting away from the government, and towards individual Cubans.	Quyền lực, dù là về thông tin hay thu nhập, đang chuyển từ chính phủ sang các cá nhân tại Cuba.
Hernandez, the magazine editor, likens the power shift to a puzzle with many pieces still missing. "You can see it's a different animal pictured in the puzzle," he says, "but you don't know what animal it is yet." And of course how much of this Cuban puzzle gets filled in, will depend on who ends up holding the missing pieces.	Ông Hernandez đã ví sự chuyển giao quyền lực này như một câu đố, với nhiều miếng ghép vẫn chưa xuất hiện, ông nói: “Người ta có thể nhìn thấy một hình dạng khác trong câu đố, nhưng chưa biết đó là hình gì. Và tất nhiên, mức độ giải câu đố này sẽ phụ thuộc vào việc ai đang nắm những mảnh ghép còn thiếu”.
Transport inspector Gleiwis Ramos earns about $20 a month plus tips from her government job of checking cabs and buses for the number of passengers they have.	Thanh tra giao thông vận tải Gleiwis Ramos kiếm được khoảng $ 20 một tháng cộng với khoản tiền thưởng từ công việc làm cho chính phủ của bà là kiểm tra cho số lượng hành khách trên xe taxi và xe buýt. .
Connie Watson is CBC's Latin America correspondent, currently based in Rio de Janeiro, Brazil. Since 2004, she has travelled throughout the region reporting on the changing continent, from unrest in Haiti, to Fidel Castro's passing of the torch in Cuba to the rise of Hugo Chavez in Venezuela. Prior to her posting in Mexico in 2004, Watson reported extensively from danger zones in Iraq, Afghanistan and Pakistan.	Connie Watson là phóng viên Mỹ Latinh của CBC của, hiện đang có trụ sở tại Rio de Janeiro, Brazil. Từ năm 2004, cô đã đi khắp các khu vực này làm phóng sự về một châu lục đang thay đổi, từ tình trạng bất ổn tại Haiti, tới việc Fidel Castro trao ngọn đuốc Cuba cho Hugo Chavez đang lên tại Venezuela. Trước khi làm việc ở Mexico vào năm 2004, Watson có nhiều phóng sự rộng rãi từ các vùng nguy hiểm ở Iraq, Afghanistan và Pakistan.
http://www.cbc.ca/news/world/story/2012/04/25/f-vp-watson-cuba-capitalism.html