Ông bộ trưởng bộ Hải Quân vừa nhận được tin mới nhất thông
báo vua Đồng Khánh nước An Nam đã từ trần ở Huế ngày 27 tháng 1 [năm 1889]
sau một cơn bạo bệnh.
Vua Đồng Khánh thọ 25 tuổi, lên kế vị em ông là vua Hàm
Nghi ngày 19 tháng 9 năm 1885, người đã được quan phụ chính Thuyết [Tôn Thất]
đưa đi khỏi kinh thành sau vụ tấn kích ở Huế ngày mồng 5 tháng 7 năm 1885.
Vua Hàm Nghi sau đó bị truất vị đã phải sống một thời gian khó khăn và không
chấp nhận những đề nghị thoả hiệp cho đến khi ông bị biệt đội của đại uý
Boulangier bắt được. Cũng có tin là ông đã đến Alger và trú ngụ tại một biệt
thự ở Mustapha, nơi ông nghe tin về cái chết đột ngột của người kế vị mình.
Tân vương [tức vua Đồng Khánh] được coi là rất thân với
người Pháp và để lại một đứa con trai mới lên ba.
Bức điện tín báo tin vua An Nam băng hà cũng cho hay thái
hậu mẹ cựu hoàng Hàm Nghi cũng đã chết tại Huế. Việc bắt giữ vua Hàm Nghi
cũng đã dập tắt mọi vụ nổi dậy còn tồn tại ở Bắc Kỳ. Người ta nói rằng sau vụ
binh biến tháng 7 năm 1885 chống lại thống tướng de Courcy, vua Hàm Nghi đã
nhiều lần kêu gọi dân chúng tấn công nhiều lần khác nhau các địa điểm ở Huế
và vùng phụ cận.
Nhờ mật báo và tài điều quân của đại uý Boulangier đột
kích bắt giữ vua Hàm Nghi nên khu vực này ngày nay mới được trị an. Một buổi
chiều binh đội của đại uý được tin là sau khi bị đội lính dõng thiện chiến
truy kích liên tục, cựu hoàng lẩn trốn cùng với người tuỳ viên là
Than-Tat-Thiep [Tôn Thất Thiệp], con trai cựu phụ chính Thuyết tại một làng
hẻo lánh và kín đáo trong rừng núi cao nguyên Giai [?].
Binh đoàn của Boulangier liền bao vây nơi nhà vua ở và khi
cửa chính bị đạp tung ra thì thấy Thiệp thì đã thức giấc vì tiếng động của vụ
tấn công còn vua Hàm Nghi đang ngủ say ở bên cạnh. Cả hai người đều để gươm
trần ở bên cạnh và trong tay có khí giới nhưng không chống trả được gì.
Thấy chủ soái thất thế, và để tránh cảnh tủi nhục khi bị
bắt đem đi, Thiệp toan đâm chết ông [vua Hàm Nghi], nhưng vì quân Pháp dự
tính bắt sống nên lập tức nổ súng hạ gục Thiệp. Sau đó họ chặt đầu Thiệp và
đem bêu trên cọc tre ở ngoài chợ Dang-Kha là một nơi sầm uất và còn đang xao
động.
Hàm Nghi, từ đó không chống cự gì nữa và theo đoàn quân
đến một nơi chính quyền đã định chờ ngày đưa ông đi an trí. Việc này thể theo
ý nguyện của vua Đồng Khánh mới qua đời là cựu hoàng phải ra khỏi nước, và
Algérie là quốc gia có phong tục và khí hậu thích hợp nhất để tiếp nhận kẻ
mới bị bắt.
Vua Hàm Nghi được đưa lên chiến hạm Biên Hoà, do thuyền
trưởng Caillard chỉ huy, rời Hải Phòng ngày mồng 7 tháng 12 vừa qua và vào
cảng Alger khoảng 3 giờ chiều ngày chủ nhật 13 tháng 1 [1889].
Cựu hoàng đòi cho người nhà của ông được đi theo bao gồm
một thông ngôn, một quản gia và người đầu bếp. Hàm Nghi nay đã 19 tuổi có
nước da vàng giống như những người đồng chủng khác với đôi mắt tuy hơi nhỏ
nhưng sáng và lanh lợi đầy vẻ thông minh.
Lưỡng quyền ông hơi cao tương ứng với khuôn mặt trái soan
khá thanh tú. Dáng người nhỏ nhắn còn non nớt và không có râu. Chúng tôi tặng
ông một bức chân dung mà bức ảnh này đã rất khó khăn mới có được vì vua Hàm Nghi
không chịu chụp hình theo lệnh của viên thống đốc.
Nhà vua mặc quần dài bằng vải trắng rộng quá khổ trông
thấu đôi vớ bằng lụa màu. Ông đi dép bằng da và nhung, trang trí chữ vàng và
thêu thùa tỉ mỉ. Khi ở nhà vua Hàm Nghi chỉ mặc áo cánh hay áo dài màu xanh
dương, trông tương tự như y phục đàn bà.
Vua Hàm Nghi nay không còn ở khách sạn la Régence là nơi
ông tạm trú khi vừa tới Algérie mà được đưa về ngôi biệt thự tráng lệ Pins
tại Mustapha gần Alger. Biệt thự này sẽ là cư sở của ông cho đến mãn đời.
Trong nhà ông ở Giai người ta tìm thấy đủ loại giấy tờ
trong đó có nhiều ghi chú quan trọng chỉ nơi chôn những của cải của ông trong
kinh thành Huế.
Ông vua bị bắt không tiếp khách đến thăm và những gì chúng
tôi biết được đều qua lòng hảo tâm của viên thông ngôn và vị quản gia. Chúng
tôi kèm theo đây một bức hình trung thực của nhà vua và hình toà biệt thự
Pins, nơi cư trú của vị hoàng đế nổi loạn bị lưu đày.
|
No comments:
Post a Comment
your comment - ý kiến của bạn